Mavzu: Voleybolga dastlabki o’rgatish bosqichida qo’llarni tezkor bukish-yozish kuchi va mokkisimon yugurish tezligini o’yin mashqlari yordamida rivojlantirish uslubiyati reja

Savollar
Javob variantlari
Ha, yaxshi, yuqori		Yo’q, yomon, sust		Qisman, bilmayman muntazam emas
	Dars boshlanishida mavzu (dars vazifasi) aytiladimi	14	23,33	8	13,3	38	63,33
	Voleybol darsini yoqtirasizmi	49	81	7	11,6	4	6,6
	Voleybol darsi qiziqarli o’tadimi	31	51,6	17	28,3	12	20
	Voleybol darsida sinf faolligi	33	55	11	18,3	16	26,6
	Voleybol tupi yetarlimi	3	5	47	78,3	10	16,6
	Voleybol zali to’la jixozlanganmi	9	15	48	80	3	5
	Voleybol darsida ijro va o’yin intizomi qanday	31	51,6	19	31,6	10	16,6
	Voleybol darsida maxsus noromativlar qabul qilinadimi	5	8,3	44	73,3	11	18,3
	Voleybol darsida baholar adolatli qo’yiladimi	27	45	21	35	12	20
	Voleybol darsida o’yin malakalari konspekt asosida o’rgatiladimi	7	11,6	47	78,3	6	10
	Dars yakunida uy vazifasi beriladimi	11	18,3	38	63,3	11	18,3
	Voleybol bo’yicha nazariy dars o’tiladimi	9	15	35	58,3	16	26,6
	Voleybol bo’yicha yozma ish (referat) tayyorlash vazifalari beriladimi	3	5	48	80	9	15
	Sinflraro musobaqalar o’tkaziladimi	27	45	24	40	9	15
	Maktabingizda voleybol to’garagi bormi	29	48,3	17	28,3	14	23,3
	Siz voleybol to’garagiga qatnashasizmi	34	56,6	9	15	17	28,3
	To’garakda mashg’ulotlar muntazam o’tkaziladimi	19	31,6	23	38,3	18	30
	Boshqa maktablar jamoalari bilan o’rtoqlar uchrashuvlari o’tkaziladimi	21	35	29	48,3	10	16,6
	Maktab jamoangiz tuman yoki viloyati musobaqalarida yuqori o’rinlarni olganmi	27	45	21	35	12	20
	Maktabingizda yuqori razryadli va viloyat terma jamovsiga a’zo voleybolchilar bormi	17	28,3	37	61,6	16	26,6

SHu bilan bir qatorda shu narsani ham ta’kidlash joizki, xozirgi kunda maktablarning moddiy - texnik axvoli qanday bo’lishidan yoki bu axvol qachon yaxshilanishidan xatьiy nazar har bir jismoniy tarbiya o’qituvchisi nafakqat mutaxassis bo’lishi kerak, balki u tadbirkor, tashabbuskor va fidoiy ham bo’lishi darkor.
Uquvchilarni jismoniy tarbiya va sportga qiziqtira olipsh, ularni qo’shni maktablarga musobatlarga olib borishi, o’z maktabida namunali turnirlar o’tkazib turish lozim. Buning uchun har bir o’qituvchidan tashkilotchilik qobiliyati talab qilinadi.
Yuqorida qayd etilgan so’rovnoma natijalari qishloq maktablarida jismoniy tarbiya va sport ishlarini yangi pog’onaga ko’tarishni, o’qituvchilarni esa dars o’tish saviyasi, ularning malakasini oshirish vazifasini o’rtaga tashlamoqda.
Zamonaviy voleybol o’yinida qo’llarni tezkor kuchi va turli yo’nalishlarda mokkismon harakatlanish qobiliyatlari o’yin malakalarini samarali ahamiyatga egadir.
Qo’llarga tayanib yiqilib to’pni qabul qilish, zarb bilan io’p kiriish va zarba berish kabi o’yin malakalari qo’lni portlovchi kuchiga bog’liq bo’ladi.
Hujum va himoyani o’z vaqtida samarali tashkil qilish uchun zarur yo’nalishlar bo’ylab tezkor harakat (yugurish) qilish darkor.
Aynan shu qobiliyatlar mazkur malakaviy ish yuzasidan o’tkazilgan pedagogik tajriba davomida o’rganildi.
Olingan natijalar boshlanmasdan avval nazorat guruhida ham qo’llarni tezkor bukish-yozish va 5x6 m ga mokkisimon yugurish tezligi bir-biridan deyarli farqlanmadi (2 jadval).
2 jadval
13-14 yoshli voleybolchilarda qo’llarni bukish-yozish va mokkisimon yugurish tezligini o’rin mashqlari yordamida o’stirish samaradorligi: n=10 tadan ( ±δ)

Testlar	Guruhlar	Tajribadan avval	Tajribadan so’ng	Farq
20 s davomida qo’llarni bukish-yozish soni (marta)	N T	7,8±1,22 7,6±1,14	9,2±1,36 13,8±1,24	1,4 5,2
5x6 m ga mokkisimon yugurish (s)	N T	1,52±2,04 17,9±1,98	13,0±1,88 10,6±1,92	2,2 4,3

CHunonchi, nazorat guruhida 20 c davomida qo’llarni bukish-yozish tajribadan oldin 7,8 martaga teng bo’lgan bo’lsa, tajriba guruhida bu ko’rsatgich 7,6 maratani tashkil etdi. 5x6 m ga mokkisimon yugurish nazorat guruhida 15,2 s, tajriba guruhida 14,9 s ga teng bo’ldi.

Pedagogik tajribadan so’ng an’anaviy mazmunli mashg’ulotlar bilan 6 oy shug’ullangan nazorat guruxida 20 s davomida qo’llarni bukish-yozish soni 9,2 martaga ortdi xolos. Usish farqi xammasi bo’lib 1,4 martani tashkil etdi. 5x6 m ga yugurish esa 15,2 s dan 13,0 s ga qisqardi xolos. Tezlikni kamayish farqi atigi 2,2 s ga yetdi.
Ammo, 6 oy davomida mashg’ulotlarda an’anaviy mashqlardan tashqari o’yinsimon estafetali mashqlarni muntazam bajarib kelgan tajriba guruhidagi bolalarda yuqori qayd etilgan ko’rsatgichlar keskin dinamik o’zgarish bilang ifodalanadi.
Jumaladan, 20 s davomida qo’llarni bukish-yozish soni 7,6 martadan 13,8 martaga ortgan bo’lsa, 5x6 m ga mokkisimon yugurish tezligi 14,9 s dan 10,6 s ga qisqardi. Demak, shuni ta’kidlash mumkinki, qo’llarni tezkor kuchi va mokkisismon harakatlanish tezligini rivojlantirishda maxsus tanlab olingan o’yinsimon estafetali mashqlar an’anaviy standart mashqlarga nisbatan ancha ustivor ahamiyatga ega ekan.
XULOSA

Mavzu doirasida tahlil etilgan ilmiy va uslubiy adabiyotlardan shu narsa ayon bo`ldiki, yosh volеybolchilarni tayyorlashda, jumladan ularning tеxnik mahoratini shakllantirishda maxsus ixtisoslashtirilgan harakatli o`yinlarning amaliy ahamiyati bеqiyosdir.

Volеybolchilar tеxnik tayyorgarligini rivojlantirishda harakatli o`yinlar samaradorligi, ularning ahamiyatini aniqlashga qaratilgan savolnoma natijalariga ko`ra, rеspondеnt – trеnеrlarning aksariyat qismi tеxnik tayyorgarlik jarayonida harakatli yoyinlarning ijobiy ahamiyatini to`g`ri baholay olmadilar. Dеmak, ularning profеssional faoliyatida harakatli o`yinlardan foydalanish maromida emas va bu masalaga еtarliga urg`u bеrilmasligi kuzatildi.
Tadqiqot davomidaishtirok etgan 11-12 yoshli bolalarning tеxnik tayyorgarli talabga javob bеrmasligi ko`zga tashlandi.
Pеdagogik tajriba natijalari yosh volеybolchilar tеxnik tayyorgarligini shakllantirishda maxsus ixtisoslashtirilgan harakatli o`yinlarning samarali ekanligini msbotladi va qisqa muddat davomida (8 oy) to`p uzatish va zarba bеrish aniqligi hamda tеxnikasi qanchalik kеskin shakllanishi mumkinliga namoyish etdi.
To`pni «Uzat-o`tir», «To`p uzatish estafеtasi» va «Turli balandlikda osilgan to`plarga sakrab zarba bеr» kabi harakatli o`yinlar yosh volеybolchilar tеxnik tayyorgarligini oshirishda uta samarali vosita ekanligini isbotlab bеrdi.
Yuqorida qayd etilgan maxsus harakatli o`yinlarni volеybolchilar mashg`ulotlariga tadbiq etish ularning tеxnik tayyorgarligiga ijobiy ta'sir etishga kafolat bеradi. Dеmak yosh volеybolchilarni tayyorlash jarayoni kuzatuv va tadqiqot asosida hamda harakatli o`yinlar ishtirokida tashkil qilinsa tеxnik mahoratni shakllanishi shunchalik tеzroq muddatda va еngil amalga oshirilishi mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOLAR RUYXATI

1. 
   O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi qonuni.
   
2. 
   O’zbekiston Respublikasining «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»g’Barkamol avlod – O’zbekiston taraqqiyotining poydevor.-Toshkent:Sharq nashriyot-matbaa kontserni.1997.
   
3. 
   Karimov I.A.Yuksak malakali mutaxasislar-taraqqiyot omili.Toshkent: O’zbekiston.1995.
   
4. 
   “2004-2009 yillarida maktab ta’limini rivojlantirishning dalat umummilliy dasturi” to’g’risida Prizident Farmoni g’g’ “Ta’lim taraqqiyoti” –2004, 3-son, 26-bet.
   
5. 
   O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi qonuni (1997yil 29 avgustda qabul qilingan) g’ Barkamol avlod-O’zbekiston taraqqiyotining poydevori.-Toshkent:O’zbekiston.1997.
   
6. 
   O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Umumiy o’rta ta’limning davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash to’g’risida”gi qarori (1999yil, 16 avgust) g’g’ Xalq ta’limi j. 1999.№ 5.
   
7. 
   Karimov I.A.O’zbekiston XXI asrga intilmoqda.-Toshkent: O’zbekiston.1999.
   
8. 
   Акрамов Р.А. Игровое и тренировочное нагрузки в футболе. Учебное пособие. Т., изд. Ибн Сино, 2002.
   
9. 
   Akramov R.A. Yosh futbolчilarni tanlab olish va tayyorlash. T., izd. Meditsina, 1989.
   
10. 
    Abdullaeva B.S. Fanlararo aloqadorlikda yangi texnologiyalarning o’rni g’g’ “infoCOM.UZ”jur.-Toshkent.: 2005. 7-son.-42-43 betlar.
    
11. 
    Арнаутов В.В., Монахов В.М. Оптимизация учебного процесса.-Москва: Михайлкова.МЦОП.1997.
    
12. 
    Azizxadjaeva N.N. Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat.-Toshkent:T.D.P.U.2003. 175-bet.
    
13. 
    Azizxadjaeva N. «Pedagogik texnologiya va pedagogik maxorat» T., 2003.
    
14. 
    Barkomol avlod orzusi g’ Tuzuvchilar: Sh.qurbonov,R.Axliddinov, H Saidov.-Toshkent: Sharq nashriyot-matbaa kontserni.1999.
    
15. 
    Беспалько В.П. Слагаемое педогогической технологии.- Москва: Педагогика.1998.
    
16. 
    Беспалько В.П. Теоритические осново стандартизации образования Педагогическое обеспечение государственного стандарта образования.- Москва: ИРПО.1994.
    
17. 
    Беспалько В.П. Педагогика и прогрессивное технологии обучения. Москва: ИРПО, 1996, -336 стр.
    
18. 
    Bo’riboev A. «Pedagogik texnologiya» T., 2004 y.
    
19. 
    Волков Л.В. Теория и методика децкого и юношеского спорта. К., Олимпийская литература, 2002.