мавзу: вариация кўрсаткичлари ва дисперсион таҳлил асослари.

Танлаш схемаси	Такрор
Такрорланмайдиган
1. Ўртача учун
2. Салмоқ учун

Бу ерда: - репрезентивликнинг ўртача хатоси.
- танламадаги дисперсия
- танланманинг ҳажми.
- бош тўпламнинг ҳажми
W – ушбу белгининг танланмадаги салмоғи.
Танланма тўпламни ҳосил қилишнинг қуйидаги усуллари мавжуд:
1. Тасодифий танлаш.
2. Механик танлаш.
3. Типик танлаш.
4. Сериялаб танлаш.
Мисол: Завод ишчиларининг ёшини ўрганиш мақсадидан 2 % ли тасодифий такрорланмайдиган схемада кузатиш ўтказилди ва қуйидаги маълумотлар олинди. Шу маълумотлар асосида аниқланг:
а) 0,997 эҳтимоллик билан завод ишсиларининг ўртача ёши ўзгариш чегараларини;
б) 0,954 эҳтимоллик билан ёши 50 дан катта бўлган ишчиларнинг салмоғи ўзгариш чегараларини.
А= 35 йил К=10 йил

Ишчилар ёши, йил	Ишчилар сони, киши, f	Интервал ўртаси, х
30 гача 30-40 40-50 50-60 60 дан юқори	8 22 10 6 4	25 35 45 55 65	-10 0 10 20 30	-1 0 1 2 3	-8 0 10 12 12	1 0 1 4 9	8 0 10 24 36
Жами:	50	-	-	-	-80 +34 26	-	78

йил

йил
1.

йил
Бу ерда: {50-2%
{ N-100%

Ўртача ёшнинг қуйи ва юқори чегараларини аниқлаймиз:
йил
йил


Демак 0,997 эҳтимоллик билан таъкидлаш муминки, завод ишсиларининг ўртача ёши 35,4 йил ва 45 йил оралиғида жойлашган.
2. бу ерда







Демак, 0,954 эҳтимоллик биилан таъкидлаш мумкинки, завод бўйича ёши 50 дан ошган ишчиларнинг салмоғи 9% дан 31 % гача оралиқда ўзгаради.
2. Мустақил ишлаш учун саволлар.
1. Танланма кузатиш ҳақида тушунча.
2. Танланма кузатишни қўллашнинг сабаблари.
3. Танланма кузатиш ёрдамида қандай вазифалар бажарилади.
4. Танланма кузатиш хатоликлари.
5. Репрезентатив хатолик.
6. Ўратча хатоликни ҳисоблаш.
7. Танланмани ҳосил қилиш усуллари.
8. Танланма тўплам маълумотларини бош тўпламга тарқатиш.
9. Танланманинг зарурий миқдорини (ҳажмини) аниқлаш.
Амалий машғулот
3. Масалалар.
8.1-Масала. Таналнма кузатиш натижаларига кўра вилоятдаги текширилган 15 та чорвачиликка мослашган фермерлик хўжаликларида ҳар бир соғин сигирдан 3050 литр сут соғиб олинган. Ўртача квадратик тафовут 64 литрга тенг. 0,954 эҳтимоллик билан хатолик чегараси аниқлансин. Танлаш тасодифий такрорий усулда амалга оширилган.
8.2-Масала. Партияда 40000 дона маҳсулот бор. Шулардан танланма йўл билан 1000 таси танлаб олиниб, улардан 800 таси 1-навлик экинлиги аниқланди. 0,997 эҳтимоллик билан бутун партиядаги 1-навли маҳсулотларнинг салмоғи ўзгариш чегаралари аниқлансин.
8.3-Масала. Иситиш корхонасига келтирилган кўмирнинг намлик даражасини аниқлаш мақсадида турли вагонлардан тасодифий равишда 400 та намуна текшириш учун олинди ва натижада қуйидаги маълумотларга эга бўлинди:

Намлик даражси, %	Намуналар сони
3-5 5-7 7-9 9-11 11-13	18 140 178 54 30