Мавзу: Қурилиш саноати корхоналарини иқтисодиёти ва ташкил этилиши

5.2. Донабай маҳсулот технологиялилиги
Донабай маҳсулот технологиялилиги икки гурух кўрсаткичларига кўра бахоланади. Расмдан (3—расм) куриниб турибдики, технологик кўрсаткичлар гуруҳи маҳсулотни технологик база, технологик чегаралар параметрлари ва бошкалар орқали ҳарактерлайди. Техник — иқтисодий кўрсаткичлар гурухда эса, технологик талабларни таъминлаш учун лозим бўлган ҳаражатлар микдори билан ҳарактерланади.

Технологик кўрсаткичлар				Техник — иқтисодий кўрсаткичлар
	Технологик база
	геометрик параметрлар
	технологик кайта — ишлов
	Материаллар сарфи
	меҳнат сарфи
	ясаш аниклиги
	транспортабеллик

4-расм. Технологик курсаткичлар гурухи.
Технолог жараённи ишлаб чикаётганда керакли конфигурацияни, тозаликни ва маҳсулот тайёрлаш аниклигини таъминлаши лозим. Демак технолог шундай технологик базани танлаши лозимки, бунда минимал ҳаражатлар билан, максимал маҳсулот тайёргарлиги таъминлансин.
Маҳсулотнинг геометрик параметрлари технологик базанинг юзаси, узунлиги, кенглиги ҳамда шу базага нисбатан келтирилган маҳсулот баландлиги (калинлиги) билан ифодаланади. Бундан ташкари тайёрлаш технологияси учун маҳсулот қирраларининг геометрик шакллари ҳамда мавжуд бўлган бўшлиқ ва тешиклар катта аҳамиятга эга.
Технологик кайта ишлов талаблари маҳсулот ва буюмларнинг, технологик режим шартларини таъминлай олишга имкон берадиган сифатлари билан характерланади. Масалан, бетон буюмларни колиплаганда, бетон қоришмаси керакли харакатланувчанлик хоссаларига эга булиши лозим. Металлдан буюмлар ясалганда уни пайванд қилиниш талабларига жавоб бериш хусусиятлари.
Ишлаб чиқаришда меҳнат сарфи берилган технологик линияда унинг унумдорлигини ҳисобга олган холда, буюм ва конструкцияни ишлаб чиқаришдаги меҳнат ҳаражатлари.
Тайёрлаш аниклиги маҳсулот тайёрлашда йул куйиладиган хатолик ва аниқсизликларни ҳисобга олган холда технологиядан чекинишларнинг тартибга солинганлигига боғлик бўлади. Хатоликларни нормалаштиришда конструкторлик ва технологик чекинишлар эътиборга олинади.
Ишлов бериш маҳсулотнинг туридан катъий назар пайдо бўладиган нотекисликлар микдори билан ҳарактерланади. Транспортабеллик - маҳсулотни ташиш ва тахлашда лозим бўладиган қўшимча уринишларни хисобга олган ҳолда маҳсулотнинг сифатини сақлаб қолишни таъминлаш.