Мавзу: Қурилиш корхона бозор иқтисодиёти субъекти сифатида режа

МАВЗУ: ҚУРИЛИШ КОРХОНА БОЗОР ИҚТИСОДИЁТИ СУБЪЕКТИ СИФАТИДА
 
РЕЖА:
1. Тадбиркорлик ва корхона
2. Турли қурилиш корхоналарини шакллантириш ва улар фаолиятининг асосий жиҳатлари
Тадбиркорлик деганда шахслар ва корхоналарнинг ўзаро манфаатдорлигига йўналтирилган харакатлари ва мулкий масъуллиги асосида амалга ошириладиган жисмоний ва юридик шахсларнинг ташаббускор мустақил хўжалик фаолияти тушунилади.
Тадбиркорлик фаолияти деганда кетма-кет ёки параллел равишда амалга ошириладиган келишувлар жамланмаси тушунилади, бу келишувлардан ҳар бири пухта аниқланган вақт оралиқлари билан чегараланади.
мамлакат фуқаролари,
хорижий давлат фуқаролари ва бирлашган ҳамкорлар бўлиши мумкин.
Тадбиркорлик фаолияти субъектлари:
-муассаса, корхона тузиш ва қайта ташкил этиш, шунингдек, корхона мулк эгаси билан шартнома тузиш, банк муассасаларида ҳисоб рақамлари очиш, ҳамма турдаги ҳисоб, кредит ва кассали операцияларни амалга ошириш йўли билан тадбиркорлик фаолиятини бошлаш ва юргизиш;
-молиявий маблағлар, интеллектуал мулк объектлари, фуқаролар ва юридик шахслар мулклари ҳамда алоҳида мулкий ҳуқуқларни шартномали асосда жалб қилиш ва улардан фойдаланиш;
-ишлаб чиқариш дастурини шакллантириш, етказиб берувчилар ва ўз маҳсулоти истеъмолчиларини танлаш, маҳсулотга нарх қўйишни мустақил равишда шакллантириш ва амалга ошириш;
Тадбиркорлик фаолияти субъекти қуйидаги ҳуқуқларга эга:
-ташқи иқтисодий фаолиятни амалга ошириш, валюта операцияларини олиб бориш;
-корхонани бошқариш бўйича маъмурий-тартиблаш фаолиятини амалга ошириш;
-корхона номидан ёки амалдаги қонунлар ва корхона уставига мувофиқ ишчиларни ёллаш (ишга қабул қилиш) ва ишдан озод этиш;
-қонунчилик, корхона шартномаси ва уставига мувофиқ солиқларни тўлагандан кейин ва бошқа мажбурий тўловларни амалга оширгандан сўнг корхона тадбиркорлик фаолияти орқали эришилган фойда ўстида эркин иш юритиш;
-давлат ижтимоий таъминот тизимлари, тиббий ва ижтимоий суғурта хизматларидан фойдаланиш;
-тадбиркорлар иттифоқлари, ассоциациялари ва бошқа бирлашмаларини ташкил этиш;
қонунда белгиланган тартибда фуқаролар, юридик шахслар, бошқарув органлари ҳаракатларини судда қайта кўриш.
Тадбиркорлик фаолиятини ташкил этишнинг асосий шакли - бу корхонадир.
Корхона – бу бозор иқтисодиётида амал қилувчи, эҳтиёжбоп (талаб қилинаётган) маҳсулотни ишлаб чиқариш, ижтимоий эҳтиёжларни қониқтириш мақсадида ишларни бажариш ва хизматлар кўрсатиш ва фойда олиш учун моддий ва ахборот ресурслардан фойдаланишга асосланган хўжалик юритувчи субъектдир.
Корхонани ҳар хил параметрлар бўйича синфлаштириш мумкин:
тармоқли мулклар бўйича:
сонли параметрлар бўйича:
а) моддий ишлаб чиқариш соҳаси ёки тармоғи (саноат, қурилиш, қишлоқ хўжалиги);
б) ноишлаб чиқариш соҳаси тармоқлари (турар-жой - коммунал хўжалиги, транспорт, алоқа ва ҳ.к.);
в) аҳолига ижтимоий хизмат кўрсатиш соҳалари (соғлиқни сақлаш, фан, маданият ва санъат, маданий-маиший соҳа, мудофа ва ш.ў.);
Тармоқли мулклар бўйича:
а) кичик корхоналар ёки кичик бизнес – 100 кишигача;
б) ўрта корхоналар ёки ўрта бизнес – 500 кишигача;
в) йирик корхоналар ёки йирик бизнес – 500 кишидан ортиқ;
сифат параметрлари бўйича:
а) мулкчилик тури (хусусий, қўшма, давлат, диний;
б) чиқарилаётган маҳсулот ҳажми ва ассортименти (турлари);
в) тадбиркорлик фаолияти ташкилий-ҳуқуқий шакллари.
Сонли параметрлар бўйича:
Қурилиш тармоғи корхоналари бозор иқтисодиётининг қуйидаги принципларидан фойдаланади:
тадбиркорлик фаолиятининг эркинлиги,
тўлиқ мустақил хўжалик юритиши,
хусусий мулк бўйича мулкчиликнинг турли шаклларидан фойдаланиш;
эркин нархлар (давлат томонидан алоҳида тартибланадиган ва назорат қилинадиган нархлардан ташқари) бўйича ишлаш;
фаолиятнинг антимонополлиги; ички бозорнинг очиқлиги (ташқи бозорларга чиқишнинг эркинлиги); хўжалик юритувчи субъектлар ўртасидаги шартномавий шакллар.