Mavzu: universal tokarlik-vint stanogining kinematik sxemasini o’rganish. Ishdan maqsad

Ishni bajarish tartibi:

1. Detal chizmasi bo‘yicha uniig shakli, o‘lchamlari, aniqliklari va sirt yuzasi g‘adir-budirlngiga qo‘yiladigan talablar o‘rganiladi.

2. Zagotovkaga ishlov berish texnologik-kartasi tuziladi (ilovaga qarang).

3. Texnologik kartada qayd etilgap ketma-ketlikda vatzrtibda zagotovkaga ishlov beriladi.

Ma’lumki, metallarni kesib ishlashda mexannk energiyaning 95 foizi issiqlikka aylanib, keskich kallagini ma’lum darajagacha qizdiradi va tuznlishining o‘zgarishiga olib kelishi oqibatida u eyiladi. Bu esa detalning sifat ko‘rsatkichlariga putur etkazadi. SHu sababdan keskichning kontakt yuzasidagi harorat qiymatini bilish ahamiyati katta va uni tu-bandagi formula bo‘yichaaniqlanadi:

bu erda S_q — zagotovka va keskich materialiga, kesish sharoitiga bog‘liq bo‘lgan koeffitsient;

v — kesish tezlngi, m/min; s —surish tezligi, mm/min;

t — kesish chuqurligi mm; x,u,z lar daraja ko‘rsatkichlari bo‘lib, x > u > z. Metallarni kesib ishlash tezligi zagotovka materiali, keskich turg‘unligi (T), surish tezligi (S) va kesish chuqurligi (t) va boshqa ko‘rsatkichlarga ko‘ra belgilanadi:

bu erda S_v va m, u, z daraja ko‘rsatkichlar tegishli ma’lumotnomalardan olinadi. T qiymat qattiq qotishmadan tayyorlangan keskichlar uchun 45—50 min; nisbiy turg‘unlik (t) 0,2—0,3 oralig‘ida olinadi.

Ma’lumki, zagotovkani belgilangan tartibda kesish uchun shpin-elning aylaiish momenti uii kesishga ko‘rsatadigan qarshilik momentidan katta bo‘lmog‘i kerak, ya’ni

bu erda N_el – elektrodvigatelning nominal quvvati, kVt; n — shpindelking minutiga aylanishlari soni; η — stanokning FIQ (o‘rtacha 0,8).

Metallarni yo‘nib ishlashda sarflanadigan quvvat esa tubandagicha aniqlanadi:

bu erda R_z — kesishkuchi, kg; v — kesish tezligi, m/min. Bunda keskichni surish uchun sarflanadigan quvvat kichikligi uchun uni e’tiborga olinmaydi.

Demak, kesish jarayoni borishi uchun stanok elektr dvigateli-ning samarali quvvati metall kesib ishlashga sarflanadigan quvvat katta bo‘lishi kerak, ya’ni

ishlashga sarflanadigan quv-vat katta bo‘lishi kerak. Detallarni tayyorlashga sarflanadigan vaqt ish unumini xarakterlaydi. SHuning uchun ham bir operatsiyani vaqt meyori muayyan tashkiliy-texnikaviy sharoitini hisobga olib belgilanadi. Odatda, detalni tayyorlash uchun sarflanadigan vaqt me’yori tubandagicha aniqlanadi:

bu erda T_a — detalvi bevosita ishlov vaqti, uni asosiy texnologik vaqt deyiladi; T_yo—ishchi qo‘li bilan bajarilgan barcha ishlarga ketgan vaqt, uni yordamchi vaqt deyiladi; T_ixk — ish joyiga xizmat ko‘rsatish uchun sarflanadigan vaqt; T_tf — dam olish va tabiiy za-ruriyatlar uchun tanaffus vaqti, uni operativ vaqt (To) ning 5 — 7% iga tepg olinadi (T0 esa T_a va T_yo vaqtlar yig‘iidisiga teng olinadi).

T_a esa tubndagi formula bo‘yicha aniqlanadi;

bu erda L— keskichning surish yo‘palishi tomon bir minutda bosgan yo‘li, mm; n — zagotovkaning bir minutdagi aylanishlari soni-S—zagotovkani bir marta aylanishida keskichni surilishi, mm. Rasmdagi sxemadan L=l+l₁+l₂ ekanligi ko‘rinib turibdi, bu erda _l1 nshlangan yuzaning uzunligi, mm; _l2 — keskichning yo‘nish boshlashdan avvalgi yurgan yo‘li, mm. 12 keskichning zagotovkani yo‘nib o‘tgandan keyingi bosgan yo‘li mm. Zagogozkaga ishlov berishda keskichning yo‘nib o‘tnshlar soni (i) quyim qipmati (h) va kesish chuqurligi (t) ga bog‘liq va u tubandagicha ifodalanadi: unda minga tepg bo‘ladi.

Odatda, ishchining ish me’yori smena vaqtida ishlangan detallar soni bilan belgilanadi.

O‘z-o‘zini tekshirish uchun savollar

1. Tokarlik-vitst qirqish stanogining asosiy qismlari va vazifasini aytib bering.

2. Tokarlik stanogiga qo‘shib beriluvchi moslamalar va ularni vazifasini aytib bering.

3. Tokarlik keskichlarinnng turi, tuzilishi va geometriyasi haqida ma’lumot bering.

4. Kesish rejimi va uning elementlari qanday belgilanadi?

5. Stanokning ishga rostlash va sozlash ishlari qanday bajariladi?