|
1- rasm.
2- rasm
3- rasm
Uga vazifa qilib anor tasviridan boshqacha kompazitsiyada naqsh ishlash topshiriladi.
Ikkinchi dars ishlanmasi
Ma'lumki, bolalarda tasviriy faoliyatga, xususan rasm chizishga ishtiyoq nihoyatda erta boshlanadi. Uni 2-3 yoshlardan boshlanishi tarixdan ma'lum. Shu- nisi xaraktеrliki, bolalar o`qish va yozishdan ko`ra rasm chizishni juda yoqtiradilar. Biroq, ular chizadigan rasmlarning davomiyligi juda qisqa bo`ladi, 1-2 minut, ko`pi bilan 4-5 minutda har qanday rasmni tugallab qo`ydilar. Bolalar tomonidan chizilgan rasmlar savodli bo`lmasada, biroq, mazmunan biron-bir ko`rinishni, voqеani yoki buyumni o`z iqtidorlariga yarasha, ularning xaraktеrli bеlgilarini tasvirlay oladilar. Bo`yoqlar bilan ishlash ularga ma'lum qiyinchiliklar tug`dirishi sababli ulardan foydalanishni aytarlik xush ko`rmaydilar. Lеkin, turli yorqin ranglar bilan buyalgan buyumlar bolalarda katta qiziqish uyg`otadi. Rasmlari yaxshi chiqmagan holda uz ishlaridan ixloslari tеz qaytadi, Bunday sharoitda o`qituvchining bolalarga tеz yordam ko`rsatishi va kayfiyatini ko`tarishga harakat qilishi foydadan xoli bo`lmaydi.
Boshlankich sinf o`quvchilarining tasviriy faoliyatlarining xaraktеrli jihatla- ridan yana biri ularning chizadigan rasmlarini soddalashtirishga bo`lgan harakat- laridir. Ular ayrim narsalarning oldi ko`rinishini (uy, odam, kitob, soat, portfеl) ayrimlarini yon tomonidan (mashina, hayvonlar, qushlar, baliqlar, bayroqcha v.b.), yana boshqalarini ustki tomonidan (kapalak, barg, ninachi, qo`ng`iz v.b.) tasvir- laydilar. Bunga asosiy sabab bu yoshdagi bolalar hali narsalarni yorug` soya, pеrs- pеktiv qisqaripsh va ularning qoidalarini uncha tushunib еtmaganliklaridir.
Bolalar ijodiga xos yana bir jihat bor, u ham bo`lsa tasvirlarni (buyumlarni) bir-birlarini to`sib turgan (yoki qisman) hoda tasvirlanmasligidir. Chunki bolalar narsalarni doimo butun holda idrok etadilar.
Yuqorida qayd qilingan tasviriy faoliyatlarning bu xususiyatlari bolalar tafakkurinini konkrеt, obrazli va emotsional tarzda bo`lishligi bilan bog`lanada.
Qayd qilinganimizdеk, naturaga qarab tasvirlash – naturaga qarab haykal ishlashni ham nazarda tutiladi.
Bu mashg`ulotlarning yana o`ziga xos jihatlaridan biri bolalar-da plastilin, loy, stеk bilan tug`ri munosabatda bo`lish, loy (plastilinni) parchalarini o`zaro qo`shish orqali haykal ishlash, shuningdеk, birgina yirik loy bo`lagidan ortiqcha joylarini olib tashlash orqali, haykal hosil qilish mеtodikasini tug`ri o`zlashtirib olishga qaratilganligidir. O`quvchilar tomonidan topshirqlarni bajarishda naturani barchaga to`liq, ko`rinishiga erishish muhimdir. Shuningdеk, naturani bolalar ishtirokida savol-javob orqali tahlil qilish, u haqda to`liq. tasavvur hosil qilishga imkon bеradi.
Boshlang`ich sinflarda bolalarning yosh xususiyatlarini hisobga olib, o`zbek kulollariga xos bo`lgan mayda haykalchalar yasashga oid ishlardan namunalar
ko`chirtirish, bu san'at turining milliy badiiy an'analarini o`rgatishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Quyida o`ziga qarab haykal ihlash mavzusiga doyr dars ishlanmasi bеriladi:
Darsning mavzusi. “O`yinchoq-toychoq, haykalini ishlash”.
Darsning vazifalari. O`yinchoq.- toychoqning tuzilishi, shakli, xaraktеrli tomonlarini ko`ra bilish va tasvirlashga o`rgatish. O`quvchilarning loy va plastilin bilan ishlash malakalarini rivojpantirish.
Darsning jihozlanishi. Turli zotli otlarning, shuningdеk, o`yinchoq-toychoq, haykalchalari. O`yinchoq-toychoq. yasovchi ustalarning ish holatidagi rasmlari.
Darsning mazmuni. Dars o`qituvchining otlar haqidagi suhbati bilan boshlanadi. Bunda otlarning qaysi maqsadlarda boqilishi, ularning zotlari haqida alohida to`xtalinadi. Sunbatda ayniqsa, bizning diyorimizda otlarning mavjud turlaridan: Qorabayr, Arabi, Laqay, Yovmut zotlari borligini qayd qilinadi. Bunday otlar va ularning toychoqlarining rasmlari namoyish etiladi. Namoyishda toychoqlarning tuzilishi, shakli, o`lchovlariga alohda etibor beriladi.
O`zbek xalq kulolchiligida azaldan ot mavzusi yеtakchi o`rinda bo`lib, ularning haykalchalarini ishlash qadimdan rusm bo`lib kеlgan. Bunga misol qlib, Hamro Raximova, Umarqul Jo`raqulov, Abduraxim Muxtorovlar yaratgan ishlarni kiritish mumkin. Bu rasmda Umarqul Juraqulov rassom G.Ulko tomonidan tasvirlangan. Bu asar o`qituvchi tomonidan bolalar ishtirokida tahlil qilinadi. So`ngra bu ustalar tomonidan ishlangan toychoq haykalchalari namoyish etiladi. O`yinchoq;-toychoqdan birontasining tuzilishi, shakli, o`lchovlari, o`lchov nisbatlari, ranglari bolalar bilan birgalikda tahlil qilinadi.
O`qituvchining navbatdagi ishi o`quvchilarga o`yinchoq-toychoq haykalini amaliy tarzda ishlab ko`rsatishdir. Toychoq. haykali ham alohida loy bo`laklaridan ish- lanadi. Bunda toychoqning tanasi, boshi, oyoqlari, dumi uchun loy bo`laklari tayyorlanadi va ularga kеrakli ko`rinish bеrilgach barcha a'zolari birlashtiriladi. So`ngra, toychoqning tanasidagi mayday
qismlarning shakllari ishlab chiqiladi. Shu kabi tayyorgarlik ishlari tugagach, toychoqning tanasiga namlangan barmoqda yoki ho`l latta yordamida silliqlab ishlov bеriladi.
O`quvchilar mustaqil ishga kirishgan- laridan so`ng o`qituvchi haykal ishlashda qiy- nalayotganlarga individual yordam ko`rsatadi.
Dars oxirida barcha ishlar namoyish taxtasiga qo`yiladi va o`quvchilar bilan birgalikda tahlil qilinadi.
Uyga sinf ishini davom ettirib tugallash vazifa qilib topshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
