Mavzu: To’lqin uzunligi bo’yicha ajratilgan tolali optik uzatish tizimlari

16.4-rasm.

To‘rtqutblilik, misolda OT kirishiga 2 yoki undan ortiq chastotali signallar tushganda, uning chiqishida asosiy signal garmonikalaridan tashqari boshlang‘ich signal tarkibida bo‘lmagan kombinatsion garmonikalar ham hosil bo‘ladi. Bu kombinatsion garmonikalar ishchi kanallar bilan o‘zaro ta’sirda bo‘lib, asosiy signallarning buzilishiga – nochiziqli buzilishlarga olib keladi. Nochiziqli buzilishlar OT bo‘ylab uzatiladigan signal quvvatiga bog‘liq. Bir kanalli TOUT larida uzatish signalining sathi -2 dan + 3 dB gacha tashkil etgan bo‘lsa, WDM texnologiyasining kirib kelishi bilan aloqa masofasini uzaytirishga intilish hamda passiv optik qurilmalar olib kiradigan yo‘qotishlarni bartaraf etish uchun + 20 dBq quvvatli signallarni uzatish talab etiladi. Bu bilan OT ning nochiziqliligi yuzaga keladi, ya’ni OT ning sindirish ko‘rsatkichi kirish quvvatiga bog‘liq ravishda ortib boradi.

Yuqori intensivlikda OT ning sindirish ko‘rsatkichi nurlanish intensivligiga bog‘liq bo‘ladi va quyidagicha ifodalanadi

n = n₀ + n_nI,

yoki OT ning sindirish ko‘rsatkichi kirish quvvatiga bog‘liq[6]:

n = n₀ + n_n* P₀/ A_eff, (16.1)

gde: n₀ – kichik optik quvvatda OT ning sindirish ko‘rsatkichi (kvars uchun n₀=1,47);
n_n – sindirish ko‘rsatkichining nochiziqlilik koeffitsiyenti. n_n qiymati (2,2 ... 3,6) *10^-20 m²/Vt oraliqda yotishi mumkin (kvars uchun n_n = 2,35*10^-20 m²/Vt);
I – yorug‘lik oqimining intensivligi;
R₀ – OT ga kiritiladigan optik quvvat, Vt;
A_eff – OT o‘zagining effektiv maydoni, m².
16.5-rasmda kvars OT sindirish ko‘rsatkichining optik quvvatga bog‘liqligi ko‘rsatilgan [6].

16.5-rasm. Kvars OT sindirish ko‘rsatkichining optik quvvatga bog‘liqligi.

Grafikdan ko‘rinib turibdiki, sindirish ko‘rsatkichi juda ham kichik qiymatga o‘zgarmoqda. Lekin bundan kichik o‘zgarishlar ham yuqori tezlikli TOUT sifatiga sezilarli darajada ta’sir etadi.
WDM tizimlarida uzatuvchi muhit sifatida BM OT lardan foydalaniladi. BM rejimni ta’minlash uchun shart bajarilishi kerak. Lekin,ITU-TG.652 tavsiyalarida BM OT o‘zagining diametri d_o‘ > λ_ndan bir muncha katta, bu esa BM OT orqali bitta asosiy modadan tashqari bir modaning boshqa spektral tashkil etuvchilarining ham uzatilishiga olib keladi. Chunki ideal kogerent LD mavjud emas (16.6-rasm).

16.6-rasm. Bir modali LD nurlanish spektri.

Natijada WDM li TOUT larida BM li rejimda f₁, f₂, …, f_N chastotali guruhli signal uzatilganda, uning OT bilan o‘zaro ta’sirlashuvidan nochiziqlilik yuzaga keladi va kombinatsion garmonikalar hosil bo‘ladi. Masalan, f₁, f₂ chastotali signal uzatilsa, nochiziqli ta’sir natijasida 2f₁, 3f₁, …, 2f₂, 3f₂ va boshqa ikkinchi tartibli kombinatsion chastotalar va uchinchi tartibli 2 f₁- f₂, 2 f₂- f₁ chastotalar hosil bo‘ladi:

16.7-rasm. TTS kombinatsion chastotalarining hosil bo‘lishi.
Xulosa:
Ushbu tayyorlgan mustaqil ishimda men to’lqin uzunligi bilan farqlanadigan tolali optic uzatish tizimlarini ko’rib chiqdim ular haqida kerakli bilimlarni oldim. Misol uchun: WDM (wavelength division multiplexing) to‘lqin uzunligi bo‘yicha ajratishga ega bo‘lgan multipleksorlash, DWDM (dense wavelength division multiplexing) - to‘lqin uzunligi bo‘yicha ajratishga ega bo‘lgan zich multipleksorlash ma’nosini anglatadi.