Mavzu tо‘lov balansi

 

real

 

respublikalar qabul qiluvchi 

debet  tо‘lov  balansini  yomonlashtiradi,  degan  fikr  paydo  bо‘ladi.  Hozirgi  paytda  eng 

tarqalgan  yondashuv  bu  joriy  hisobga  barcha  transfertlar  kirishidir.  Tovarlar,  xizmatlar, 

daromadlar  va  bir

 

yoqli  transfertlar  balansi  ikkinchi  real  operatsiyalar  natijasida 

о‘zgaradigan  moliyaviy  aktivlarning  haqiqiy  kattaligini  ifodalaydi.  Joriy  operatsiyalar 

hisobi balansi sof kapital oqimi kattaligini ifoda etadi. Joriy operatsiyalar hisobi balansi sof 

kapital oqimi kattaligi yoki zahiralar va parallel moddalar summasining о‘zgarishi bilan mos 

kelishi kerak. 

Joriy  operatsiyalar  hisobining  muvozanatsizlashtirilganligi  doim  ham  iqtisodiy 

о‘zgartirish kiritish ehtiyojini kо‘rsatmaydi. Misol uchun, davlat rahbariyati rivojlantirishga 

qaratilgan  xarajatlar  bilan  bog‘liq  uzoq  muddatli  kapitallar  oqimi  hisobidan 

moliyalashtirilgan  defitsitning  joriy  operatsiyalar  hisobini  saqlashga  borishi  va  aksincha, 

tashqi  investitsiyani  moliyalashtirish  uchun joriy  operatsiyalar  hisobining  ijobiy  saldosini 

saqlashga о‘z faoliyatini qaratishi mumkin. 

Joriy operatsiya hisobi saldosi о‘ziga xos tahliliy ahamiyatga egaligi yana ikkita omil 

bilan  ifodalanadi.  Birinchisi,  agar  transfertlar  bilan  bog‘liq  bо‘lgan  noaniqlik  hisobga 

olinmasa,  kattalik  bо‘yicha  joriy  operatsiyalar  hisobining  defitsiti  yoki  ijobiy  saldosi 

iqtisodiyotning qolgan boshqa barcha sektorlari bо‘yicha jamg‘armalar summasining о‘sishi 

yoki qisqarishiga teng bо‘ladi. Ikkinchisi, joriy operatsiyalar hisobining saldosi sof tashqi 

qarzlar hajmining о‘zgarishiga tengdir. Umumiy balansga erishish uchun chiziq tagiga faqat 

yuqori likvidli aktivlar va pul-kredit organlarining qisqa muddatli passivlar hajmining (yoki 

ular tomonidan boshqariladigan ma’lum bir aktiv yoki passiv) kо‘rsatkichi joylashtiriladi. 

Pul

−

kredit boshqaruv organlarining oltin, qimmatli qog‘ozlar va aktivlari odatda zahiralar 

tarkibiga  kirgan  bir  paytda,  depozit  pul  banklaridagi  aynan  shu  xil  aktivlar  tushunchasi 

subyektiv  hisoblanadi  va  hukumat  bu  aktivlarning  ishlatilishini  qay  darajada  nazorat 

qilishiga bog‘liq. 

Bundan tashqari passivlar tushunchasi bilan bog‘liq bо‘lgan qiyinchilik ham yuzaga 

keladi. 

---

XVF  tomonidan  ishlatiladigan  kreditlar  zahiralar  kategoriyasiga  kiritiladi  va  ba’zi 

hollarda  ma’lum  talablarni  bajaruvchi  tomonidan  zahira  aktivlari  sifatida  qaraladigan 

passivlar, shuningdek chiziq ostiga joylashtiriladi (masalan, ma’lum MBning boshqa MB 

lardagi hisoblari). Ushbu yondashuvning afzallik tomoni shundaki, u balanslarni aniqlashda 

muvofiqlikni ta’minlaydi.