Mavzu: Tog` jinslarining mexanik xossalari

Mavzu: Tog` jinslarining mexanik xossalari

1. Tog’ jinslarining asosiy mexanik xossalari.

2. Tog’ jinslarining deformatsiya xossalarini o’rganish

3. Tog’ jinslarining mustahkamlik xossalarini o’rganish.

4. Tog’ jinslarining taranglik xususiyatlari.

1. Tog’ jinslarining asosiy mexanik xossalari.

• Neft va gaz konlarini burg`ilash va ishga tushirish jarayonlari tog` jinslarining quyidagi mexanik xossalariga bog`liq: taranglik, zichlik, deformatsiya, siqilish, egilish va o’zilishga qarshi mustahkamlik, plastiklik va boshqalar. Jumladan, konlarda qatlam bosimining o’zgarishi (qatlam maydonidagi taqsimoti) tog` jinslarining tarangligi, suyuqlik va gazlarning siqiluvchanligiga bog`liq.
• Qatlam bosimi kamaygan sari kavaklardagi suyuqlik (neft va gaz) kengayadi, kovaklar, esa qatlamdan yer yuzasigacha bo’lgan tog` jinslarining og`irligi, ya'ni tog` bosimi natijasida torayadi. Bu mexanizm ta'sirida qatlamdan quduqlarga anchagina neft sirqib chiqadi.

Shuni ham hisobga olish kerakki, quduqlar ish jarayonining o’zgarishi natijasida qatlamda bosim bir zumda o’zgarmay, sekin - tushirish yoki to’xtatish bilan bog`liq.

• Shuni ham hisobga olish kerakki, quduqlar ish jarayonining o’zgarishi natijasida qatlamda bosim bir zumda o’zgarmay, sekin - tushirish yoki to’xtatish bilan bog`liq.
• Qatlamda bosim o’zgarish tezligi hajm tarangligi koeffitsienti orqali aniqlanadi.
• Tog` jinslarining zichligi deb, bir birlik hajmdagi qattiq jismning massasiga aytiladi
• Bu yerda: M - tog` jinsi massasi;
• V - tog` jinsining bir birlik hajmi.

Zichlik tog` jinsini tashkil etgan minerallar va ularning o’zaro munosabatlariga bog`liq. Tog` jinslarini tashkil etgan minerallar zichligi 1850 kg/m3 dan (allofan) 5200 kg\m3 gacha (magnetit) o’zgaradi.

• Zichlik tog` jinsini tashkil etgan minerallar va ularning o’zaro munosabatlariga bog`liq. Tog` jinslarini tashkil etgan minerallar zichligi 1850 kg/m3 dan (allofan) 5200 kg\m3 gacha (magnetit) o’zgaradi.
• Tog` jinslarining mustahkamligi deb, ularning tashqi kuchlar ta'sirida yemirilishiga aytiladi. Mustahkamlik asosan siqilishdagi yemirilishga qarshilik ko’rsatadi. Jumladan, bir o’qli siqilishda o’zilish mustahkamligi 2 - 18 %, siljish mustahkamligi 5 - 20 % ni tashkil etadi.
• Plastik deb, tog` jinslarining suv bilan to’yinganligi oshib ketishi natijasida oquvchanlik xususiyatiga ega bo’lishiga aytiladi. Bunday holatlar neft va gaz konlarida uchramay, asosan shaxtalar, metro tunellarida qazish ishlari olib borilganda uchrashi mumkin.
• Quduqlar mahsuldorligini oshirish maqsadida o’tkaziladigan bir qator tuzatish va ta'mirlash ishlarining samaradorligi (qatlam ostki qismini torpedalash, suyuqlik ta'sirida qatlamlarni yorish va boshqalar) tog` jinslarining mustahkamligi va taranglik koeffitsientiga bog`liqdir.