Mavzu; Tog’ jinslari va gazlarni favqulotda otilib chiqish hollari haqida ma’lumot Reja

Ilgarilama burg‘i quduqlari o‘tish usullari tayyorlov va qazish lahimlarida kon zarbalari va otilib chiqishlardan ogohlantirishda qo‘llaniladigan mahaliy tadbirdir. U xuddi kuchlanishni kamaytirish singari massivning kavjoy oldi qismini mexanik xossalarini o‘zgartirish, hamda gazsizlantirishga ham yordam beradi.
Burg‘i quduqlari lahim kavjoyidan perpendikulyar holatda yuqori kuchlanishli zonani kesib o‘tguna burg‘ilanadi. Burg‘i qudug‘i atrofida chegaraviy kuchlanish holatidagi oblast vujudga keladi. Agar burg‘i quduqlari etarli zichlikda burg‘ilanib, bu oblastni o‘zaro qamrab olsa, natijada massivning kavjoy oldi qismi u yoki bu darajada buziladi. Bir vaqtning o‘zida burg‘i qudug‘i orqali qizg‘in gazsizlantirish ro‘y beradi. YUqori konsentratsiyali kuchlanish zonalari massivning ichkarisida aralashib ketadi.
Ko‘pgina xollarda, yuqori samarali gazsizlantirish talab qilinsa, lahim devori tomondan yo‘nalishli chegaralovchi ilgarilanma burg‘i quduqlari o‘tiladi. Bu hududlar atrofdagi massivning kuchlanish holatini nisbatan kam o‘zgartiradi, lekin gaz bosimini pasaytirishni o‘ta qizg‘in ta’minlaydi, ya’ni gazsizlantirish jarayonini aktivlashtirishni amalga oshiradi.
Hududiy gazsizlantirishdan farqli ravishda bu uslubda burg‘i quduqlarining diametrini kattalashtirish yuqori samaralilikni ta’minlaydi. Burg‘i qudug‘ining uzunligi chegaralanmaydi, lekin qazish kavjoylarida burg‘i quduqlari ko‘pincha 15-20 m uzunlikda 80-250 mm diametrda burg‘ilanadi.
YUksizlantiruvchi o‘yiqlar va kavaklar yasash uslubi. Ilgarilama o‘yiq, kovak yoki bir qancha kovaklar yasash ushbu bo‘shliqlar atrofidagi massivning o‘ta kuchli noelastik deformatsiyalanishiga olib keladi. Ilgarilama o‘yiqlar bir-biriga yaqin bo‘lgan paralel skvajinalar burg‘ilash orqali hosil qilinadi, bu quduqlar bir-biriga nisbatan mumikn qadar minimal masofada joylashtiriladi. Burg‘i quduqlari orasidagi devor-selikchalar burg‘ilash davomida buzib tashlanadi. YUksizlantiruvchi kovaklar ham shu tariqa hosil qilinadi.
Ko‘mir va gazlarning otilib chiqishini oldini olish uchun tayyorlov lahimlarining kesishuvchi kavjoylarida yuksizlantiruvchi kovaklar va yondosh jinslarda bo‘shliqlar yasaladi. Bo‘shliqlarni burg‘ilashda odatda xavfli qatlamlarda masofa 0.5-0.6 m va undan yuqori, balandligi 0.15-0.20 m qilib qabul qilinadi.
Ilgarilama bo‘shliqlar yasash uchun burg‘ilash ishlari bilan birgalikda gidroyuvish ham qo‘llaniladi.
Otilishga xavfli qumtosh qatlamlarida lahim o‘tish uchun ba’zan cheklangan otilish uslubi qo‘llaniladi, u asosan ilgarilama o‘yiqlardan foydalanib amalga oshiriladi, bunda uning maydoni kavjoyning umumiy maydonini 1/3 qismidan oshmasligi kerak. Keyingi bosqichda ilgarilanma o‘yiqda konsentrik joylashtirilgan shpurlar seriyali portlatiladi. Bu tartibdagi portlatish ishlari natijasida otilish ehtimoli keskin pasayadi, agar ular ro‘y bersa ham kichik intensivlikda sodir bo‘ladi.