Pirrotin→kovellin→sfalerit→pentlandit→arsenopirit→xalkopirit→pirit.
Oksidlangan temir bilan kimyoviy oksidlanishsharoitida elektrod potensiallarining balandligikuzatilgan, masalan kovellin uchun 0,08-0,09V; pirituchun 0,2V. Bunday qonuniyat mikroorganizmlarishtirokida ham saqlanib, kovellining potensiali pH 2,5 kursatkichida 0,18V; arsenopirit potensiali 0,4V; piritpotensiali 0,53 V tashkil etgan. Selektivlik qatorigaasosan, unga minerallarning elektrod potensialikursatkichi asos bo’lib olingan holda, eng osonishqorlanadigan mineral sifatida pirrotin aniqlangan, vaeng qiyin oksidlanuvchilari–xalkopirit va piritlar. Sulfidminerallarining qorishmasi bakterial oksidlanish vaishqorlanish davrida, elektrod potensiali past mineralishqorlanishi tezlashgan, elektrod potensiali yuqorimineralning oksidlanishi sekinlashgan. Masalan, arsenopiritdan, elektr nisbiy potensialli kovellinishtirokida 2,8 barobar ko’p mishyak ishqorlangan, elektr manfiy xalkopiritga nisbatdan.
Bunday tajribani ko’p komponentli sulfidmahsulotlarning bakterial ishqorlanish texnologiyasinitashkil etishda hisobga olish kerak. Masalan, oltin-mishyakli konsentratlarning bakterial ishqorlanishida, ularning tarkibida arsenopirit va piritdan tashqaripirrotin minerali bulganda, avvalambor pirrotinishqorlanadi. Bunda, birinchidan, ishqorlanishningumumiy vaqti ko’payadi, ikkinchidan, pulpada kupmiqdorda elementli oltingugurt ko’payib, bakterialoksidlanish natijasida kup miqdorda sulfat-ionlaripaydo bo’lib (pH ko’rsatkichi tez pasayadi) vaoltingugurtning kup miqdori, oxirgi sianlash jarayonida rodanid ionlarining paydo bo’lganligi sababliyomonlashtiradi. Shuning uchun, pirrotin mineraliniiloji bulsa, bakterial ishqorlanish oldidan, mahsulottarkibidan olib tashlash maqsadga muvofiq. Misoltariqasida, Olimpiadin konlari oltinmishyaklikonsentratlar tarkibidagi pirrotin bulishi mumkin, ulardagi pirrotin miqdori 30% foizdan dan ziyodbo’lib, pirit 12%, arsenopirit–8%. Ko’p miqdordapirrotin San-Bento (Braziliya) fabrikasidagi qaytaishlanadigan konsentratlarda ham bo’lib–19% foiz, vaAshantida (Gana)–12,9% foiz.
Sulfid minerallarini ishqorlash jarayonida ularningkimyoviy va mineralogik farqi katta ahamiyatga ega, ulardagi qo’shilmalar, o’tkazish turi va o’simtalartuzilishi. Piritning bakterial oksidlanishi natijasidateshik o’tkazishli pirit, elektron utkazishli piritganisbatdan tezroq oksidlanadi va muhitning OTP farqi0,5V teng. Lekin elektron utkazishli piritniishqorlaganda, elektrod potensialining ko’rsatkichi vamuhitning OTP tez vaqtda barobarlashadi (muhitningboshlang‘ich OTP farqi 0,2 V) va buning natijasidaishqorlanish jarayoni to’xtay boshlaydi.
Sulfid minerallarining o’simtalarini ishqorlashdaham, yuqorida aytib o’tilgan galvanik natijani kuzatsabo’ladi. Arsenopirit va piritning usimtalarining galvanikO’zgarishining loyixatik ko’rinishini rasm 1.3.2. dakuzatsa bo’ladi. Bunda galvanik natija arsenipiritningkatalitik oksidlanishi natijasida kuchayadi, ammobakterial oksidlanishda ham oltingugurtning sulfat-ionlarga aylanishi natijasida ham galvanik natijakuchayadi.
Bakterial ishqorlanishda asosiy parametrlardan biri, muhitning issiqlik darajasi hisoblanadi, chunki biologikjarayonlarning O’zgarishi unga bog‘liq bo’lib, issiqlikbarcha fermentativ jarayonlarning tezligiga ta’sirkursatadi, fermentning doimiyligi, ferment-substratbirlashmasining parchalanishiga, fermentningsubstratga moyilligi, fermentning faolator vaingibitorlarga ham moyilligi, va Eritmadagi kislorod vakarbonat angidridning O’zgarishiga ham. IssiqlikO’zgarishi bilan fermentlarning Yeruvchanligio’zgaradi, xujayra organoidlari tuzilishi boshqachabuladi, fermentlar faolligini yuqotishi mumkin valipidlarning tuzilishi ham o’zgaradi va h.
Rasm 5. Arsenopirit va piritning bakterialishqorlanishdagi galvanik kursatkichi
Do'stlaringiz bilan baham: |