Mavzu: Тижорат банкларининг кредит операциялари

Mavzu: Тижорат банкларининг кредит операциялари
Ўзбекистон Республикаси банк тизими - Ўзбекистон Республикаси молия ва пул-кредит тизимининг узвий қисми ҳисобланади. Республикамизда банк тизими икки поғонали банк тизимидан иборат бўлиб, ўз ичига Марказий банк ва тижорат банкларини олади. Марказий банкнинг тижорат банклари билан ҳамда тижорат банкларининг ўз мижозлари билан бўладиган ўзаро муносабатлар Ўзбекистон Республикасининг Қонун ҳужжатлари, жумладан «Ўзбекистон Республикасининг Марказий банки тўғрисида»ги ҳамда «Банклар ва банк фаолияти тўғрисида»ги Қонунларида белгиланган. «Банклар ва банк фаолияти тўғрисида»ги Қонунининг 20-моддасига кўра, Ўзбекистон Республикасида банклар банк операцияларини амалга оширишга доир қарорлар қабул қилишда мустақилдирлар.
Марказий банк билан тижорат банкларининг бир-биридан нималар билан фарқ қилади?
Марказий банкнинг бош мақсади миллий валютанинг барқарорлигини таъминлашдан иборат.
Асосий вазифалари:

• 
  монетар сиёсатни ҳамда валютани тартибга солиш соҳасидаги сиёсатни шакллантириш, қабул қилиш ва амалга ошириш;
  
• 
  Ўзбекистон Республикасида ҳисоб-китобларнинг самарали тизимини ташкил этиш ва таъминлаш;
  
• 
  банклар, микрокредит ташкилотлари, ломбардлар, валюта биржаси ва кредит бюролари фаолиятини лицензиялаш ҳамда тартибга солиш, банклар, микрокредит ташкилотлари, ломбардлар ва кредит бюроларини назорат қилиш, қимматли қоғозлар бланкалари ишлаб чиқаришни лицензиялаш;
  
• 
  Ўзбекистон Республикасининг расмий олтин-валюта резервларини, келишувга биноан ҳукумат резервларини қўшган ҳолда, сақлаш ва тасарруф этиш;
  
• 
  банк хизматларининг оммабоплигини оширишни таъминлаш ва банк хизматлари истеъмолчиларининг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш;
  
• 
  давлат бюджетининг касса ижросини Молия вазирлиги билан биргаликда ташкил этишдан иборатдир.
  

Марказий банк фаолиятининг стратегик мақсадли йўналишлари деб:

• 
  нархлар барқарорлиги;
  
• 
  банк тизими барқарорлиги ва ривожланиши;
  
• 
  тўлов тизими барқарорлиги ва ривожланишини таъминлаш ҳисобланади.
  

Шунингдек, бугунги кунда республикамизда амалга оширилаётган ислоҳотлар доирасида Марказий банк фаолиятининг устувор йўналишларидан бири бўлиб, банк хизматлари истеъмолчилари ҳуқуқи ва қонуний манфаатлари ҳимоясини таъминлаш, аҳоли ва тадбиркорлик субъектларига молиявий очиқликни ва уларнинг саводхонлик даражасини ошириш белгиланган.
Марказий банк ўз олдига қўйилган вазифага эришиш учун банклар, микрокредит ташкилотлари, ломбардлар ва кредит бюролари фаолиятини тартибга солади ҳамда назорат қилади, банклар учун мажбурий бўлган иқтисодий нормативларни белгилайди. Марказий банк ваколатларининг тўлиқ рўйхати «Ўзбекистон Республикасининг Марказий банки тўғрисида»ги Қонунида акс эттирилган. Тижорат банклари «Банклар ва банк фаолияти тўғрисида»ги Қонунига мувофиқ тижорат ташкилотлари ҳисобланиб, уларнинг фаолияти даромад олишга қаратилган.
Тижорат банкининг ўзига хос хусусияти, бу юридик ва жисмоний шахслардан омонатлар қабул қилиш ҳамда қабул қилинган маблағлардан таваккал қилиб кредит бериш ёки инвестициялаш учун фойдаланишдан иборатдир. Шунингдек, тижорат банклари жисмоний ва юридик шахсларга банк ҳисобварақларини очади ва юритади, тўловларни амалга оширади. Банклар қонунчиликда назарда тутилган бошқа турдаги операцияларни ҳам амалга оширишлари мумкин,
Шунга кўра, ўзининг жорий фаолияти билан боғлиқ харажатларни қоплаш ҳамда ривожланишини таъминлаш учун тижорат банклари фойдага эга бўлиши лозим. Шу сабабли, банк хизматлари муайян ҳақ эвазига бажариладиган хизмат тури ҳисобланади.