29
1
-jadval
1
YILLAR
Lizingga berilgan
mulkning qiymati, mlrd.
So’m
Lizingning YaIM dagi
ulushi, foizlarda
2001
18,7
0.37
2002
31,3
0.42
2003
36,6
0.37
2005
90,6
0.6
2006
131,1
0.63
2007
214,5
0.76
2008
351,6
0.95
2009
401,6
0.84
2010
430,3
0.7
2011
484,5
0.6
1- jadval ma’lumotlari lizingning YaIMdagi ulushi pastligicha qolayotganini
ko’rsatsada, u lizing qo’yilmalarining o’smaganligini bildirmaydi.
Lizing xizmatlarining xajmi 2011 –yilda 2005 ga nisbatan qariyb 8.5
marta,YaIM 5 martadan ortiq o’sganini inobatga olsak, lizing xajmi jiddiy
kengayganini ko’rish mumkin.Shuni xam aloxida ta’kidlash joizki lizing xizmatlari
2008 – yildan keskin o’sa boshlagan.
1
Bozor, pul va kredit jurnali 04(179)2012 32- bet
30
3.2.
Lizing operatsiyalarini rivojlantirish va takomillashtirish,
O‘zbekistonda lizing operatsiyalari bundan buyon rivojlanishi uchun katta
imkoniyatlarga ega. Birinchi navbatda qishloq xo’jaligi texnikasi va qishloq
xujaligi mahsulotlarini qayta ishlash uskunalariga bulgan ehtiyoj katta. Yengil va
oziq ovqat sanoati uchun uskunalarga bulgan ehtiyoj yuqoriligicha qolmoqda.
Savdo uskunalari lizingi kam uzlashtirilgan bulib ,shu sababli juda istikbollidir.
Mamlakatda lizingni rivojlantirish uchun kulay bulgan konunchilik bazasi
mavjudligi valyuta bozorini erkinlashtiish jarayoni bilan birga mamlakatda lizing
yanada rivojlanishi uchun barcha shart-sharoishlarni yaratmokda. Bugungi kunda
lizing kupgina mamlkatlarda korxonalar uchun kulay moliyaviy manba
hisoblanadi .
So’nggi yillarda lizing operatsiyalarining xajmi oshib bormoqda. Barcha
taxlillar lizingning quyidagi afzalliklarini e’tirof etmoqdalar:
lizing operatsiyalari va ular bilan bog’liq xizmatlar
ko’lamining doimo’sib borishi:
berilgan mablag’ lizing obekti ko’rinishida real ta’minotga egaligi:
lizing vositasida ko’rsatilayotgan xizmat sifatini va xajmini
oshirish imkoniyati:
va boshqalar:
Lizing operatsiyalarining tijorat banklari uchun afzalliklari esa quyidagilar:
Lizing yordamida mijozlarga xizmat kursatish sifatini oshirish imkoni
tugiladi va bu bilan mijozlar doirasi kengayadi;
O‘zining ishlab chikarish fondini yangilashga muxtoj mijozlar bilan
sifat jixatdan yangicha sheriklik munosabatlari urnatiladi;
Lizing tulovlari orkali bank lizing oluvuchilarga kursatgan xizmati
uchun komission tulovlar olishi hisobiga uz daromadini oshirishning sifat
jixatdan yangi manbaiga ega buladi;
boshka bank operatsiyalariga nisbatan mazkur bank operatsiyasining
hisobi sodda va bunda mablaglar tejaladi, shuningdek ushbu operatsiyalar
buyicha risk darajasi yetarlicha buladi.
Lizing opеratsiyalarini o'tkazishning bank uchun foydali tomoni
shundaki, odatda ijara uchun to'lov huddi shu muddatga bеriladigan uzoq
muddatli krеditlar foiz stavkasiga nisbatan yuqori bo'ladi.
Respublikamizda birinchi lizing operatsiyasi 1993 yilda Tashki iktisodiy
faoliyat Milliy Banki tomonidan amalga oshirilgan. Bunda O'zbekiston xavo
yullariga chel el kompaniyalaridan samolyotlar kabul kilingan. 2003 yil fevral oyida
esa O'zbekiston respublikasi Tashki iktisodiy faoliyat Milliy Banki «O‘zbekiston
31
xavo yullari» aviakompaniyasi uchun ikkita Boing-767 avialaynerlarni olish
buyicha 260 mln. AQSH dollarlik lizing operatsiyasini amalga oshirgan. Bugungi
kunda esa, mazkur bankning lizing operatsiyalari summasi 800 mln. AQSH
dollaridan oshib ketgan.
Tijorat banklari lizing operatsiyalarini takomillashtirish borasidagi takliflar:
Lizing tulovlarini hisoblash va amalga oshirishning umumiy koidalari
belgilangan
me’yoriy hujjat ishlab chikish kerak.Shuningdek, lizing
munosabatlarini rasmiylashtiradigan shartnomalarning namunaviy nusxalarini
kiritish va lizing bitimlari bilan boglik boshka maslaxatlarni kiritish lozim.
Joylarda(xech bulmaganda viloyat markazlarida) lizing xizmatlarining
moxiyati,afzalliklarini tadbirkorlar ongiga yetib borishiga yunaltirilgan turli
kurgazmalar tashkil kilish;
lizing bozoriga xizmat kiladigan infratuzilmalar , konsalting firmalar
tarmoklarini kupaytirish;
lizing infratuzilmasida ishlaydigan tajribali xodimlarni kupaytirish;
kishlok xujaligi texnikasi va kishlok xujalik mahsulotlarini kayta
ishlash uskunalari , yengil sanoat va ozik ovkat sanoati uskunalari, savdo
uskunalarini lizingini rivojlantirish;
lizing beruvchi yangi-yangi investorlarni izlab topish va ularni
mamlakatimizga jalb etish;
jismoniy shaxslarga (garchi mazkur jismoniy shaxs tadbirkor
makomiga ega bulmasada) turli transport vositalarini , masalan,mashina ,
avtobus kabi transport vositalarini lizingga olish imkonini yaratish.
