Mavzu: Texnologik bug‘ va issiq suv iste’molchilari

Mavzu:Texnologik bug‘ va issiq suv iste’molchilari
Reja
1.Issiq suv iste’molchilari.
2.Texnologik bug‘.
3.Xulosa va adabiyotlar.

Issiqlik energiyasi quyidagi hollarda talab qilinadi: 1) texnologik jarayonlar va sanoatning harakatlantiruvchi tizimlari uchun, 2) binolarni isitish va shamollatish, havoni tozalash , 3) shuningdek maishiy ehtiyojlar uchun. Ishlab chiqarish maqsadlari uchun P - 0,15÷1,6 MPa bosimdagi to'yingan suv bug'lari talab qilinadi. Issiqlik elektr stantsiyalaridan transport yo'qotishlarini kamaytirish uchun suv bug'lari biroz qizib ketadi. Issiqlik elektr stantsiyasidan isitish, shamollatish va maishiy ehtiyojlar uchun shahar issiqlik tarmoqlariga issiq suv 70 dan 150 °C gacha, shahar atrofiga esa 70 dan 180 °C gacha etkazib beriladi. Ishlab chiqarish jarayonlari va maishiy ehtiyojlar uchun issiqlik xarajatlari t_nv tashqi havo haroratiga bog'liq emas. Biroq, yozda bu yuklanish qishga qaraganda ancha kamroq. Sanoat va maishiy issiqlik yuklamalari kun davomida o'zgarib turadi. Haftaning oxirida va bayramdan oldingi kunlarda uy ehtiyojlari uchun o'rtacha kunlik yuklama haftaning qolgan ish kunlariga qaraganda ancha yuqori bo‘ladi. Isitish, shamollatish uchun issiqlik xarajatlari t_n ga bog'liq va mavsumiy xarakterga ega. Tashqi havo haroratining ozgina o'zgarishi bilan turar-joy binolarining isitish va shamollatish yuklamalari kun davomida doimiy bo'lib qoladi. Xuddi shu sharoitda jamoat binolari va sanoat korxonalarining isitish yuklamasi kun davomida o'zgarishi, haftaning ishlamaydigan kunlarida sezilarli darajada pasayishi mumkin. Ishdan keyingi shamollatish yuklamasi umuman o'chadi. Jamoat binolarini isitish va ventilyatsiya qilish uchun issiqlik sarfining bunday o'zgarishi va qabul qilish sanoati ushbu maqsadlar uchun yoqilg'i tejashga olib keladi. Q_r yili davomida stansiya tomonidan chiqarilgan umumiy issiqlik miqdorining uning maksimal soat yukiga nisbati Q_maks maksimal issiqlik yukidan foydalanish soatlari soni deb ataladi T_maks (soat/yil). Tmax issiqlik elektr stantsiyasining maksimal issiqlik yuki bilan ishlashi paytida Q_t ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan soatlar sonini aniqlaydi. Shunga o'xshash nisbatlarga ko'ra, isitish va maishiy va sanoat yuklari uchun maksimal yukdan alohida foydalanish soatlari sonini ham aniqlash mumkin. G_maks qanchalik baland bo'lsa, uskunalar shunchalik to'liq ishlatiladi. Sanoat yuki uchun G_maks yiliga 6000 soatga yetishi mumkin, isitish va maishiy yuklamalar uchun bu qiymat odatda yiliga 2500-^4000 soat bo'ladi. Sanoat yuki umumiy issiqlik yuklamasini maksimal miqdorda oshiradi. Biroq, yirik shahar va shahar atrofi issiqlik elektr stantsiyalari uchun issiqlik yuklamasining asosiy turi isitishdir, shuning uchun ular uchun issiqlik yuklamasi G_maks elektr yuklamasi G_maks dan past bo‘ladi.

Issiqlik elektr stantsiyasidan tashqi iste'molchiga issiqlik chiqarilishi ikki xil sxema bo'yicha amalga oshiriladi (rasm. 3.5). Issiqlik chiqarilishining ochiq sxemasi (rasm. 3.5, a) sanoat iste'molchisiga PT tipidagi turbinani tanlash yoki R tipidagi turbinaning orqa bosimidan bug ' yetkazib berish uchun ishlatiladi. Rasm: 3.5. Tashqi iste'molchiga issiqlik tarqatish sxemalari: a-ochiq; b-yopiq; C-ajratuvchi-uzluksiz tozalash kengaytiruvchisi; OP-tozalovchi suv sovutgichi; TP- issiqlik iste'molchisi;
TO-oraliq issiqlik almashtirgich; CH-tarmoq nasosi.
Issiqlik chiqarilishining yopiq sxemasi (rasm. 3.5, b) sanoat yoki kommunal iste'molchiga oraliq issiqlik almashtirgich (tarmoq isitgichi) orqali issiqlik chiqarishda ishlatiladi. Bunday holda, turbinani tanlash bug ' faqat iste'molchining issiqlik uzatish moslamalarida aylanadigan sovutish suvi uchun isitish vositasidir. Agar iste'molchiga bug‘ kerak bo'lsa, u holda bug' o'tkazgich oraliq issiqlik almashtirgich sifatida ishlatiladi. Issiqlik elektr stantsiyasidan issiqlik chiqarish sxemasi yopiq bo'lsa, bug‘ va kondensat balansi IESdan farq qilmaydi.
Bugʻ qozoni — yoqilgʻi yoqqanda oʻchoqda ajraladigan issiqlik hisobiga bosimi atmosfera bosimidan yuqori boʻlgan bugʻ olinadigan qurilma. Koʻpchilik Bugʻ qozoni da ish jismi sifatida suv ishlatiladi. Bugʻ qozoni ikki yoʻnalishda rivojlangan: 1) gaz quvurli qozonlar yaratilgan (bunda silindrik qozonga avval uchtagacha katta diametrli oʻt quvurlar, soʻngra oʻnlab kichik diametrli tutun quvurlari qoʻyilgan) 2) qozonni tashkil etuvchi silindrlar sonini koʻpaytirish yoʻli bilan suv quvurli qozonlar yaratilgan. Avval nisbatan katta diametrli silindrlar sonini 3—9 tagacha oshirilgan (batareyali qozonlar), keyinchalik diametrlari uncha katta boʻlmagan oʻnlab va yuzlab silindrlar oʻrnatilgan. Ular suv qaynatish quvur (truba)lari hisoblanadi. Kichik diametrli silindrlar dastlab gorizontga nisbatan 12° gacha burchak ostida qiya oʻrnatilib, kameralar yoki seksiyalar vositasida bir toʻp qilib birlashtiriladi va ustida joylashgan gorizontal barabanlarga biriktirilib, gorizontal suv quvurli qozonlar yaratidsi. Keyinchalik toʻgʻri qaynatish quvurlari tik yoki qiya oʻrnatilib, bular vositasida yuqorigi va pastki gorizontal barabanlar birlashtirildi; toʻgʻri quvurlar bilan almashtirila boshlandi, qozon barabanlarining soni esa tobora kamaytirildi. Hozirgi vertikal suv quvurli qozonlarda faqat 1 yoki 2 baraban boʻladi. Toʻgʻri oqimli barabansiz qozon ham suv quvurli qozon hisoblanadi. Bugʻ qozoni rivojlanishi bilan bir qatorda qozon agregatlarining bugʻ hosil qilishi, bugʻ parametrlari va undagi f.i.k. ham osha boradi. Qozon agregatlarining f.i.k. 9395%, bugʻ hosil qilishi 2500 t/ soatgacha (tra 570° va bugʻ bosimi 25 MPa boʻlganda) yetadi

Bug’ning issiqlik energiyasini bоsqichma-bоsqich mexanik energiyaga aylantirib beruvchi issiqlik mashinasi bug’ turbinasi deyiladi.
Hоsil bo’lgan mexanik energiya bоshqa turdagi energiyaga(elektr) aylantirilishi yoki to’g’ridan- to’g’ri fоydalanilishi mumkin.
Bug’ energiyasini mexanik energiyaga aylantirib beruvchi dastlabki qurilma eramizdan оldin Gerоn Aleksandriyskiy tоmоnidan yaratilgan bo’lib uni «Gerоn shari» deb atalgan. 1629 yil italiyalik оlim D. Branka tоmоnidan yasalgan «Bug’ g’ildiragi»ni ham xоzirgi bug’ turbinalarining prоtоtipi deb qarash mumkin. Dastlabki ishga yarоqli bug’ mashinasi 1766 yilda I.I.PоlzunоB(Rоssiya) Ba 1774 yilda Jeyms Uatt(Angliya) tоmоnidan yaratilgan. Birinchi bug’ turbinasini esa 1888 yilda shBed muxandisi G.P.de-Laval yaratgan.
Bug’ turbinasi tuzilishiga qarab aktiv va reaktiv, kurakli va kоvshli, bir va ko’p bоsqichli bo’lishi mumkin.
Bug’ning pоtensial energiyasini(vranka va de Lоval uslubi) to’g’ridan–to’g’ri mexanik energiyaga aylantiruvchi bug’ turbinasi «aktiv turbina» deb ataladi.
Bug’ning pоtensial energiyasini uning sоplоda, yo’naltiruvchi apparatda va kuraklar оralig’ida tez kengayishidan hоsil bo’ladigan, kinetik energiyasi hisоbiga ko’paytirib ishlaydigan turbina «reaktiv turbina» deb ataladi.
Birinchi reaktiv turbina 1884 yil Parsоns(Angliya) tоmоnidan yaratilgan bo’lib uning quvvati 10 оt kuchiga(7,5kBt) teng bo’lgan. Zamоnaviy bug’ turbinalarining quvvati >1200MBt(2000-5000ayl/min) bo’lib ulardagi bug’ harоrati T=800-850 K, bоsimi R=23,5-25,5MPa ga Etadi.
Ish sharоiti va vazifasiga qarab bug’ turbinalari bоsimi rоstlanadigan va rоstlanmaydigan kоndensasiоn(sоvutgichli), bug’ to’qmоqlari va presslarida ishlab chiqqan pardan ham fоydalanadigan ikki yo’nalishli(past bоsimli-2MPa gacha) va qarshi bоsimli turlarga bo’linadi: Kоndensasiоn bug’ turbinalarida ishlab chiqqan bug’ kоndensatоrlarda to’liq suvga aylantiriladi. Bоsimi rоstlanadigan kоndensatsiоn bug’ turbinalariga bоradigan bug’ning bir qismi to’g’ridan-to’g’ri sanоat kоrxоnalari va ahоli extiyoji uchun yubоriladi. Bоsim rоstlanmaydigan KBTlariga bоrayotgan bug’ning bir qismi qоzоnxоnaga bоrayotgan suvni isitish uchun оlinadi. Qarshi bоsimli BTlarda ishlab chiqqan bug’ning qоldiq issiqligidan ishlab chiqarishda va issiqlik tizimlarida fоydalaniladi. Bu to’rt xil turbinaning har biri aktiv va reaktiv, bir va ko’p bоsqichli, past, o’rta va yuqоri bоsimli, aksial va radial bo’lishi mumkin. Aksial turbinada bug’ disk bo’ylab, radial turbinada esa unga ko’ndalang yo’nalishda harakatlanadi.

Оdatda aktiv turbinalar(30-rasm) val(1), kuraklar(3,5,7), disk(8), sоplо(2), tana(9), yunaltiruvchi kuraklar(4,6)dan tashkil tоpadi. Bu turbinaga bug’ bir yoki bir nechta sоplо оrqali turbina kuraklariga yo’naltiriladi. Sоplоda ma`lum darajada tezligini оshirgan Bug’ kuraklarga urilib o’zining asоsiy pоtensial energiyasini ularga beradi. Lekin energiyaning ma`lum qismi kinetik energiyaga aylanib bug’ zarralari bilan tashqariga chiqib ketadi. Bu esa turbinaning FIKini pasaytiradi. Bu kamchilikni yo’qоtish uchun aktiv turbina kuraklari sоnini оrttirish, yo’naltiruvchi kuraklarni qo’llash va ikki chambarakli Kertis disklaridan fоydalanish chоralari ko’riladi.

1.Nam tuyingan bug’,quruq tuyingan bug’ o’ta qizigan bug’
Toʻyingan bugʻ - suyuqlik (yoki qattiq jism) bilan bir xil kimyoviy tarkibga ega va u bilan termodinamik muvozanatda boʻlgan bugʻ. Suyuklik bilan uning Toʻyingan bugʻi oʻrtasida dinamik muvozant mavjud: vaqt birligi ichida suyuklikdan chiqayotgan bugʻ molekulalari soni shu vaqt ichida suyuklikka qaytib tushayotgan bugʻ molekulalari soniga teng. Suyuqlikning bugʻ bilan termodinamik muvozanatda boʻlish trasi va bosimida har bir bosimga Toʻyingan bugʻ trasining aniq qiymati toʻgʻri keladi. Toʻyingan bugʻ bosimining traga bogʻliqligini ifodalovchi egri chiziq qaynash (yoki kondensatlanish) trasining bosimga bogʻliqligini ham ifodalaydi. Suyuqlik bilan Toʻyingan bugʻning zichliklari gʻam bir-biriga bogʻliq. Traning ortishi bilan Toʻyingan bugʻ bosimi va zichligi ortadi, suyuqlikning zichligi esa kamayadi.Suyuqlik oʻzining bugʻi bilan dinamik muvozanatda boʻlgan holdagi hajmga bogʻliq boʻlmagan va faqat temperaturaga bogʻliq boʻlgan bosim toʻyingan bugʻ bosimi deyiladi. Suyuqlik bilan dinamik muvozanatdagi bug‘ to‘yingan bug‘ deyiladi. Suyuqlikning erkin sirti ustidagi bo‘shliqni to‘yintiradigan bug‘ga nam bug‘ deyiladi. To‘yingan nam bug‘da mayda suv tomchilari bo‘ladi. Hosil qilingan nam bug‘ga yana qo‘shimcha issiqlik miqdori uzatilsa, uning tarkibidagi juda mayda suv tomchilari bug‘ holatiga o‘tadi va to‘yingan quruq bug‘ hosil bo‘ladi.

2.Bug’lanish va bug’ni qayta suvga aylanishi

Bug'lanish va qaynatish suyuqlikning gazga (bug'ga) aylanishining ikkita usulidir. Bunday o'tish jarayoni bug'lanish deb ataladi. Ya'ni bug'lanish va qaynatish bug'lanish usullaridir. Ushbu ikki usul o'rtasida sezilarli farqlar mavjud.Bug'lanish faqat suyuqlik yuzasidan sodir bo'ladi. Bu har qanday suyuqlik molekulalarining doimiy ravishda harakatlanishi natijasidir. Bundan tashqari, molekulalarning tezligi har xil. Etarlicha yuqori tezlikka ega bo'lgan molekulalar sirtga chiqqanda, boshqa molekulalarning tortishish kuchini engib, havoga tushishi mumkin. Havoda alohida joylashgan suv molekulalari shunchaki bug' hosil qiladi. Biz suv bug'i sifatida ko'rgan narsa allaqachon kondensatsiya (bug'lanishning teskari jarayoni) natijasidir, bug' sovutish paytida mayda tomchilar shaklida to'planadi.Bug'lanish natijasida suyuqlikning o'zi soviydi, chunki eng tez molekulalar uni tark etadi. Ma'lumki, harorat faqat moddaning molekulalarining harakat tezligi, ya'ni ularning kinetik energiyasi bilan belgilanadi.Bug'lanish tezligi ko'plab omillarga bog'liq. Birinchidan, bu suyuqlikning haroratiga bog'liq. Harorat qanchalik baland bo'lsa, bug'lanish tezroq bo'ladi. Kondensatsiya (lot. condensatio -quyuqlanish, zichlashish), kondensatlanish — 1) gazsimon holatdagi moddaning sovishi yoki siqilishi natijasida suyuq yoki qattiq holatga utishi. K. — bug'lanishning aksi. K. muayyan modda uchun kritik temperaturadan past temperaturadagina sodir boʻladi. Kritik nuqta bilan uchlama nuqta orasidagi temperaturaviy oralikda modda suyuq holatga, yanada pastroq temperaturalarda esa kristall holatga oʻtadi. Suyuq yoki kristall holatlar orasida muvozanatli K. yuz berib, gaz holatdan suyuq yoki qattiq holatga oʻtayotganida maʼlum miqdorda issiqlik ajraladi. Bu issiqlik moddaning shu temperatura va bosimda bugʻlanishiga sarflangan issiqlikka teng . K.ning solishtirma issikligi solishtirma bugʻlanish issikligiga teng . Bugʻlanish va K. bir vaqtda roʻy beradi. Qattiq jism yoki suyuqlik sirtida hosil boʻluvchi sirtq i K., aerozol, gaz ionlarining bugʻ hajmi ichida, bugʻning zichlashish joylaridagi zichlik fluktuatsiyasi (oʻrtacha qiymatdan ogʻishi) oqibatida hosil boʻluvchi hajmiy K. mavjud. Suv bugʻining kondensatlanishi natijasida atmosferada bulut, tuman, shud-ring va qirov hosil boʻladi. K. turli xil issiqlik almashinish apparatlarida qoʻllaniladi, u distillashnpt asosi hisoblanadi; 2) organik moddalar bir nechta molekulalarining birikish reaksiyasi; bunda, suv, ammiak va boshqa oddiy moddalar ajraladi.

3.Nam havo.Absalyut va nisbiy namlik.
Nam havo quruq havo va suv bug`larining aralashmasidan iborat. Havo namligi — havodagi suv bugʻi miqdori. Ob-havo va iqlimning asosiy xususiyatlaridan biri. Quyidagi koʻrsatkichlari bilan ifodalanadi: 1) havodagi suv bugʻlari elastikligi ye (parsial bosim) mm yoki mb da oʻlchanadi; 2) mutlaq namlik; 1 g/sm3hajmdagi havoda mavjud boʻlgan suv bugʻlari miqdori; g/m-’ bilan oʻlchanadi; 3) nisbiy namlik g — havo tarkibidagi suv bugʻi elastikligining xuddi shu temperaturadagi toʻyingan suv bugʻi elas-tikligiga nisbatini ifodalaydi, yaʼni g ~ u-100% ; % bilan ifodalanadi; 4) namlik yetishmovchiligi a1 — maʼlum temperaturadagi toʻyingan suv bugʻi elastikligi Ye bilan havo tarkibidagi mavjud suv bugʻi elastikligi ye ayirmasiga teng , yaʼni a"= YE—e; 5) shudring nuqtasi t — oʻzgarmas bosimda havo tarkibidagi suv bugʻlarining toʻyinguniga qadar sovitish uchun lozim boʻlgan temperatura.Nisbiy namlik - atmosferadagi suv bugʻining haqiqiy portsial bosimini shu temperaturadagi uning maksimal portsial bosimiga nisbatining foizlarda olingan qiymatidir. Mutlaq quruq havoda Nisbiy namlik nolga teng, toʻyingan havoda esa 100% boʻladi. Nisbiy namlik — biror bir havoning mutlaq yoki solishtirma namligining shu temperaturadagi toʻyingan holati uchun mutlaq yoki solishtirma namligiga nisbati deb ham qaralishi mumkin. Absolyut namlik. Nam havoning hajm birligiga to’g`ri kelgan suv bug`larining miqdori absolyut namlik deb ataladi va (kg/m3 ) bilan belgilanadi. Agar nam havo sovitilib borilsa, ma’lum haroratga etgach, namlik shudring sifatida ajrala boshlaydi. Namlik bunday holatda ajralishga to’g`ri kelgan haroratga shudring nuqtasi deb ataladi. Bunday sharoitda havo tarkibida maksimal miqdorda suv bug`i bo’ladi. Havoning to’yinish paytidagi absolyut namligi orqali ifodalanadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR;
1.https://fayllar.org/
2.https://uz.wikipedia.org/wiki/
3.https://openedu.urfu.ru/files/book/
4.https://www.brizmotors.ru/useful/
5. .https://fayllar.org/
6. https://azkurs.org/
7. https://studfile.net/preview/
8. https://otherreferats.allbest.ru/physics

XULOSA
Ushbu mustaqil ishimda men issiq suv istemolchilari va texnologik bug‘ning parametrlari haqida nazariy bilimlarga ega bo‘ldim.Suv har qanday vaziyatda ham insoiyat uchun global muammo bo‘lib kelgan. Suvdan oqilona foylanish uni isrof qilmaslik uchun issiqlik elektr stansiyalarida foydalanilgan suvni sovutib 70℃ haroratda shaharga issiq suv ta’minoti uchun uzatishadi.Issiqlik elektr stansiyasida esa foydalanadigan suvni bir necha bosqichda tozlaymiz sababi uning ichidagi kimyoviy reagentlardan tozalab turbina umrini yani ishlash vaqtini oshirish karroziyalardan asrash hisoblanadi.