Mavzu: Temperament tiplarini baholashda D. Keyrs so’rovnomasi reja: Temperament haqida tushuncha

Temperament tiplarining psixologik tavsifi
Senzitivlik (lotincha Sensus – sezish, his qilish degan mahno anglatadi). Senzitivlik yuzasidan insonda birorta psixik reaktsiyani hosil qilish uchun zarur bo’lgan o’ta kuchsiz tashqi taassurot kuchiga qarab mulohaza yuritiladi,
Reaktivlik. Bu to’g’rida aynan bir xil kuch bilan ta’sir etuvchi tashqi va
ichki taassurotlarga shaxs qanday kuch bilan emotsional reaktsiya qilishiga qarab munosabat bildiriladi. Reaktivlikning yorqin ro’yobga chiqishi-emotsionallik, ta’sirlanuvchanlikda ifodalanishidir.
Faollik. Bu borada inson qanday faollik darajasi bilan tashqi olamga ta’sir etishi va maqsadlarni amalga oshirishda ob’yektiv hamda sub’yektiv qarama-qarshiliklarni faollik bilan yengishga qarab fikr yuritiladi.
Reaktivlik bilan faollikning o’zaro munosabati. Odamning faoliyati ko’p jihatdan nimaga bog’liqligiga binoan, tasodifiy tarzdagi tashqi va ichki sharoitlarga (kayfiyatga, favquloddagi hodisalarga) yoki maqsadlarga, ezgu niyatlarga, xohish-intilishlariga ko’ra fikr bildirish nazarda tutiladi.
Reaktsiya tempi. Turli xususiyatli psixik reaktsiyalar va jarayonlarning kechish tezligiga, nutq sur’atiga, farosatliligiga, aql tezligiga asoslanib xulosa chiqariladi.
Harakatlarning silliqligi va unga qarama-qarshi sifat rigidlik (qotib qolganlik), shaxsning o’zgaruvchan tashqi taassurotlarga qanchalik engillik va chaqqonlik bilan muvofiqlashishiga (silliqlik bilan moslashishga), shuningdek, uning xatti-harakatlari qanchalik sust va zaifligiga (rigidligi qotib qolganligicha) nisbatan baho berishdan iboratdir.
Ekstrovertlik va introvertlik. Shaxsning faoliyati va reaktsiyasi ko’p jihatdan kechinmalarga bog’liq, favqulotdagi tashqi taassurotlarga (ekstravertlik) yoki aksincha, timsollarga, tasavvurlarga (introvertlik) taalluqligiga asoslangan holda munosabat ifodasidir.
ХOLERIK
hissiyotning tеz vа kuchli qo’zg’аluvchаnligi, bаrqаrоr bo’lishi bilаn fаrq qilаdi. Хоlеrik tеmpеrаmеntli kishilаrning hissiyotlаri ulаrning imо-ishоrаlаridа, mimikаlаridа, hаrаkаtlаri vа nutqlаridа yaqqоl ko’rinib turаdi. Хоlеriklаr qizg’inlik vа tаjаnglikkа mоyil bo’lаdilаr. Bundаy tеmpеrаmеntli kishilаr chаqqоn, umumаn hаrаkаtchаn, sеrg’аyrаt vа hаr dоim urinuvchаn bo’lаdilаr.
Bu хil tеmpеrаmеntli bоlаlаr sеrg’аyrаt bo’lаdilаr. Ulаr bir ishgа tеz kirishаdigаn vа bоshlаgаn ishini охirigа еtkаzаdigаn bo’lаdilаr. Ulаr ko’pchilik bilаn jаmоа o’yinlаr o’tkаzishni sеvаdilаr vа bundаy o’yinlаrni ko’pinchа o’zlаri bоshlаb, охirigаchа аktiv qаtnаshаdilаr. Хоlеrik tеmpеrаmеntli bоlаlаr аrаzchаn, sеrjаhl vа tаjаng bo’lаdilаr. Bir nаrsаdаn хаfа bo’lsаlаr, bu хаfаlik ulаrdа uzоq sаqlаnаdi. Ulardagi kayfiyat ancha barqaror va davomli bo’ladi.