Mavzu: Temperament tiplarini baholashda D. Keyrs so’rovnomasi reja: Temperament haqida tushuncha

TAYANCH TUSHUNCHALAR

• Labillik (lot. labilis – beqaror, o’zgaruvchan) – nerv hujayralarining tezlik bilan qo’zg’alish holatidan tormozlanish va tormozlanishdan qo’zg’alish holatiga o’tish xususiyati.
• Melanxolik (yunon. Melas – qora, chole – o’t, safro) – temperament turlaridan, psixik faollikning sust, tez tahsirlanuvchanlik, hatto arzimagan narsalar uchun xam juda chuqur tahsirotga berilishi bilan xarakterlanadi.
• Rigidlik (lot. regidus – qattiq mustahkam) – sub’yektiv tomonidan dasturlashtirilgan faoliyatda qayta qurishning talab qilinishi natijasida ro’y beradigan qiyinchiliklar.
• Sangvinik (yunon. Sanguis qon) – temperament turlaridan. By tur chaqqon, harakatchan, taassurotlari tez-tez o’zgarib turadigan, boshqa kishilarga nisbatan dilkashlik va mexribonlik qilish hislatlari bilan tavsiflanadi.
• Temperament (lot. temperamentum – qismlarning bir-biriga munosabati) – shaxsning individual psixologik xususiyatlari majmui. By kishida faoliyat va hulq-atvorning dinamik va emotsional tomonlari bilan xarakterlanadi.
• Flegmatik (yunon. flegma balg’am, shilimshiq modda) – temperament turlaridan biri. Bu harakatlarning sekinligi, barqarorligi, emotsional holatlarning tashqi ko’rinishlari kuchli emasligida namoyon bo’ladi.
• Xolerik (yunon. chole – safro, sarik o’t) – temperament turi, u hissiyotning jo’shqinligi, kayfiyatning birdaniga tez o’zgarib qolishi, hissiyotning muvozanatsizligi va umuman harakatchanligi bilan ifodalanadi.

TEMPERAMENT
Shaxsning individual psixologik xususiyatlari majmui. By kishida faoliyat va xulq-atvorning dinamik va emotsional tomonlari bilan xarakterlanadi.
alohida bir shaxsning psixik faoliyati dinamikasini belgilovchi psixikaning barqaror, o’zgarmas individual-tipologik xususiyatlari majmuasi tushuniladi. Mazkur xususiyatlar turli shakl va mazmunga ega bo’lgan motivlarda, psixik holatlarda, maqsadlarda, faoliyatlarda nisbatan o’zgarmas temperament tipini tavsiflovchi tuzilmani tashkil qiladi.
Temperament lotincha “temperamentum” degan so’zdan olingan bo’lib, buning ma’nosi “aralashma” degan tushunchani anglatadi. Temperament to’g’risidagi dastlabki ta’limotni yunon olimi Gippokrat (eramizdan oldingi 460 – 356 yillarda yashagan) yaratgan bo’lib, uning tipologiyasi to hozirgi davrgacha qo’llanilib kelinmoqda.