Mavzu: Temirbeton konstruktsiyalarning kuchlanish deformatsiyalanish holatining uch bosqichi

18.3.Darzbardoshlik toifalari 
Temirbeton konstruktsiyalarning 
d a r z b a r d o s h l i g i
deganda ularning 
yorilishga bo’lgan qarshiligi tushuniladi. Boshqacha qilib aytganda kuchlangan-
deformatsiyalangan holatning 1-bosqichida darzlarning hosil bo’lishiga, 2-
bosqichida esa ularning kengayishiga qarshilik ko’rsatish qobiliyati temir beton 
konstruktsiyani darzbardoshligi deb ataladi. Qo’llaniladigan armaturaning turiga 
karab, temirbeton konstruktsiyaga turli talablar kuyiladi. 
Bu talablar quyidagi uch toifaga bo’linadi: 
I-toifa 

darzlar hosil bo’lishi ruxsat etilmaydi (rezervuarlar, gazgolderlar va 
boshqalar); 
 
II-toifa

keyinchalik ishonchli yopilish sharti bilan biroz darz hosil bo’lishi 
mumkin; 
III-toifa

darzlar chegaralangan miqdorda ochilishiga ruxsat beriladi.
Temir beton konstruktsiyalarning ish sharoiti va armaturaning turiga ko’ra 
darzbardoshlik toifa talablari 
Konstruktsiyani 
Davomli bo’lmagan 
a
crc1
va davomli 
a
crc2
darzlarning chegaraviy ruxsat 

---

ekspluatatsiya qilish 
sharoiti 
etilgan kengligi, mm 
Sterjenli armaturalar 
A-I; A-II; A-III; A-
IV; sim armatura Vr-I 
Stejenli armatura A-
V; A-VI; sim 
armatura V-II; Vr-II;
K-7; K-19 tashqi sim 
armaturasining 
diametri 3,5 mm va 
undan katta bo’lganda 
Sim armatura V-II; 
Vr-II; K-7; K-19 
tashqi sim 
armaturasining 
diametri 3 mm va 
undan kichik 
bo’lganda 
Berk binoda 
III-toifa 
a
crc1
=0,4 
a
crc2
=0,3 
III-toifa 
a
crc1
=0,3 
a
crc2
=0,2 
III-toifa 
a
crc1
=0,2 
a
crc2
=0,1 
Ochiq havoda hamda 
grunt suvlari sathidan 
yuqorida yoki quyida 
joylashsa 
III-toifa 
a
crc1
=0,4 
a
crc2
=0,3 
III-toifa 
a
crc1
=0,2 
a
crc2
=0,1 
III-toifa 
a
crc1
=0,2 
Grunt suvlarini sathi 
o’zgaruvchan bo’lgan 
gruntda 
III-toifa 
a
crc1
=0,2 
a
crc2
=0,2 
II-toifa 
a
crc1
=0,2 
II-toifa 
a
crc1
=0,1 
Nazorat savollari 
1.Temir betonni elastik material sifatida hisoblash mumkinmi? 
2.Beton va armaturaning alohida va birgalikda yuk ostida ishlashida qanday farq 
mavjud. 
3.Kuchlanganlik-deformatsiyalangan holatning birinchi bosqichida beton va 
armaturaning ishini tushuntiring. 
4. Kuchlanganlik-deformatsiyalangan holatning birinchi va ikkinchi bosqichlari 
farqi nimada? 
5.Temir beton elementlarning egilishdagi kuchlanganlik-deformatsiyalangan 
holatining 3 bosqichi tugashi qanday ro’y beradi? 
6.Keragidan ortiqcha armaturalangan temir beton buzilishi qanday ro’y beradi. 
7. Kuchlangan-deformatsiyalangan holat bosqichlarini o’rganishdan asosiy maqsad 
nimadan iborat. 
Glossariy