|
Технология фанининг узлуксизтаълим тизимидаги ўрни ва роли
Рсспубликамизда узлуксиз таълим тизимида турли сохаларда рақобатбардош мутахассислар тайсрлаш, уларнинг юксак билим, кўникма ва малакаларни эгаллашларига шарт-шароитлар яратиш, ишлаб чикариш жараснида юқори малакали мутахассислар фаолиятини ташкил этиш бўйича қўйган ижтимоий буюртмасини бажаришда технология (мехнат таълими) фани жараёнини ташкил этиш муҳим ахамият касб этади.
Хозирги кунда қатор ривожланган давлатларнинг таълим тизими тахлил қилинганда тсхник-тсхнологик жараёнларга жиддий эътибор бсрилаётганлигини кўришимиз мумкин. Мамлакатнинг ривожи ишлаб чиқариш соҳасига боғлиқ эканлиги, ишлаб чиқариш сохасининг ривожи мутахассислар малакасига боғлиқлиги исботланмоқда.
Давлат аҳамиятига молик ушбу вазифани бажариш учун техник- тсхнологик жараёнда ўқитувчиларнинг ўз касбий билим, кўникма ва малакаларини, касбий махоратини такомиллаштиришни ҳамда динамик равишда ривожланиб бораётган псдагогик жараён талаблари даражасида псдагогика, психология, мстодика фанлари ютукдари, замонавий тсхника ва илғор тсхнологиялар, ишлаб чиқариш ва бозор иқтисодиёти муносабатлари бўйича мукаммал билимлар, кўникмаларни эгаллашни тақозо этади. Шу муносабат билан, технология фани ўқигувчисининг билим, кўникма ва малакалари кўлами ва снфаги, унинг таълим-тарбия жараёнини умумий ўрта таълим ДТС талаблари асосида ташкил этиш ва ўтказиш бўйича эришган ютуқлари ва йўл қўйган камчиликлари, касбий махорати ва бошқа мураккаб ва кўп қиррали фаолиятини такомиллаштириш жараёнининг дидактик шарт-шароитларини аниқлаш, назорат мақсадига мувофиқ равишда унинг шакл, гур, усул ва воситаларипи оптимал танлаш асосида назорат ўтказиш мстодикасини ишлаб чиқиш, унинг мазмунини бойитиш, бу соҳада мамлакатимиз миқссида амалга ошириластган ташкилий ишларпи тахдили бу борада амалга оширилаётган барча тадбирларни илмий-услубий асносида ташкил этилишини талаб қилмоқда.
Ушбу кўникмалар асосан тсхнология фани дарсларида шакллантирилишини хисобга олсак, ушбу фанга эътиборни кучайтириш давр талаби эканлиги яққол намосн бўлади. Айнан тсхнология фанида ўқувчиларнинг хам интсллсктуал хдм жисмоний билим, кўникма ва малакалари уйғунлашган холда шаклланиши ҳамда тсхникага оид мсҳнат қилипшинг кўникмаларининг ривожланиши, шунингдск касблар олами, касб танлашдаги қийинчиликлар ва номутаносибликлар, касб танлашда эътиборга олинадиган омиллар хақидаги маълумотлар фаннинг асосий мақсади сифатида бсрилади. Дсмак, мсҳнат таълими фанига эътибор бсрилиши натижасида нафақат тсхникага оид коллсжларга балки сшларнинг ўз касбларини онгли, барча жихатларини хисобга олган холда танлашларига эришилади. Ушбу мутахассислар бсвосита ишлаб чикариш жараснларини ривожлантирган холда мамлакат ривожига ўз хиссаларини қўшадилар.
Тсхнология фани дарсларини ташкил этишда замонавий таълим тсхнологиялари ва воситаларидан фойдаланиш, инновацион таълим тсхнологияларни жорий этиш натижасида ўқувчиларда фанга бўлган қизиқишлари ортиши, амалий машгулотларда мсҳнат объсктларини ўрганиш бўйича аниқ тасаввурларга эга бўлиши, мсҳнат опсрацияларини бажариш бўйича чуқур билим, кўникма ва малакаларни хосил қилишида кснг имкониятлар очади.
Ҳозирги кунда дунё бўйича ривожланган давлатлар аграр ишлаб чиқаришдан саноат ишлаб чиқаришга яъни янги тсхника ва тсхнологияларга асосланган автоматик-мсханизациялашган саноат ипглаб чиқариш давлатига ўтиб бормокда. Ишлаб чиқаришни ривожлантиришда мутахассисларнинг тсхникавий салоҳияти мухим ўрин тутади. Ишлаб чиқариш соҳасида фаолият юритадиган мутахассисларнинг бошланғич кўникмалари айнан умумий ўрга таълим мактабларида тсхнология фани дарсларида таркиб топади.
“Технология” матсриаллар ёки ярим фабрикатларни олиш, ишлов бсриш ва қайта ишлаш усулларини ишлаб чиқувчи ва такомиллаштирувчи илмий фандир.
“Тсхнология” - юнонча икки сўздан - “тсхнос” (тсчнс) - маҳорат, санъат ва “логос” (логос) - фан, таълимот сўзларидан ташкил топган.
Тарихий манбаларга кўра, “Тсхнология” фани ҳам қадимги юнонистонда пайдо бўлган. Ушбу даврда, бу хунарманднинг буюмларни тайёрлаш санъатига, устози раҳбарлиги остида (машқлар туфайли) ўзининг тиришқоклиги ва табиий иқтидори орқали эришишини англатган.
Ҳунар ўрганиш индивидуал гарзда амалга оширилар эди. Кўпгина ҳолларда, хунар сирлари, фақат авлоддан авлодга, оилавий қариндош уруғларга ўргатилар эди. Лвлоддаги узилишлар, маълум бир касб сирларини йўқолишига олиб кслган ҳоллар ҳам мавжуд. Мисол тариқасида, қадим Шарқдаги мачит мадрасаларнинг ташқи ва ички дсворлар, гумбазларидаги нақшлар табиий бўсқларининг тайсрланиш сирлари йўқолиб кстганини кслтириш мумкин. Бу бўсқлар ҳанузгача одамларни ўзининг табиийлиги, чиройи, ранглари жилоси, такрорсизлиги, ўзидан нур сочиб туриши, узокқа чидамлилиги билан мафтун этиб кслмоқда.
“Тсхнология”нинг фан сифатида вужудга кслишига - XVII асрда, саноат ишлаб чиқаришини пайдо бўлиши мсталлургия, машинасозлик, жумладан саноат жиҳозлари, пароход, паровоз, ўқ отувчи қуролларни ишлаб чиқариш жадал ривожлана бошланипги сабаб бўлди.
Бундай мураккаб ва мсҳнатталаб машина ва жиҳозларни ишлаб чиқаришни, фақат тсхнологик жараёни аниқ ишлаб чиқилган тсхнологик ҳужжатлар асосида ташкил этиш мумкин эди. Ушбу ҳужжатларда хом ашё, матсриаллар, ярим фабрикат ва маҳсулотларни олиш, ишлов бсриш, қайта ишлаш йўллари ва усулларининг мураккаб жараёнларини ўзаро боғлиқ, кстма-кст ва аниқ бажариладиган харакат, опсрацияларга бўлиб, рсжалаштирилган натижага эришиш тасвир этилади. Бу кснгайтирилган ва оммавий ишлаб чиқаришга асос бўлади. Бизнинг даврда, тсхнология дсб, маълум ишни бажариш санъати тушунилади. Уни эгаллаш учун у акс эттирилган тсхнологик ҳужжатларни чуқур ўрганиш тақозо этилади.
“Тсхнология”нинг фан сифатида шаклланиши, гсхнологияни кўпайтириш ва шу асосда мутахассисларни оммавий тайёрлаш, ҳамда оммавий ишлаб чиқаришни ташкил этиш имкониятини кслтириб чиқарди.
Do'stlaringiz bilan baham: |
