Mavzu: Tayanch harakat tizimi. Qon va limfa sistemasi tizimi

Nazorat uchun savollar:

1. 
   Skelet muskullari odam tanasida qay tartibda joylashgan?
   
2. 
   Bo’yin va gavda muskullarini aytib bering?
   
3. 
   Yelka kamari muskullariga qaysi muskullar kiradi?
   
4. 
   Qo’l va oyoq muskullarini aytib bering?
   

QON VA LIMFA TUGUNLARI

Tomirlar sistemasi qon tomir sistemasi, limfa sistemasi va qo’shimcha tuzilmalardan tarkib topgan.

Qon tomirlar sistemasi yurak, arteriyalar, venalar va kapillyarlardan iborat. Yurak qon tomirlar sistemasining markaziy organi bo’lib, nerv garmonlar boshqaruvining ta’sirida doimo bir maromda qisqarib va kengayib, organizmdagi qon suyuqligi har xil kattalikdagi qon tomirlar yordamida xujayralarga va to’qimalarga oziq moddalarni olib boradi va boshqa turli qon tomirlar orqali yurakka qaytib keladi. Barcha qon tomirlar 2 turga bo’linadi:
1. Markaziy organ bo’lgan yurakdan otilib chiqqan qon butun gavdaga tarqaladi bunday qon tomirlariga arteriya qon tomirlari deyiladi.
2. Xujayralardan, to’qimalardan markaziy organ xisoblangan yurakka oqib keladigan qon tomirlarini esa vena qon tomirlari deyiladi.

LIMFA


Nazariy tushuncha. Odam organizmida qon tomir sistemasidan tashqari, shu qon tomir sistemasining tarkibiy qismi xisoblangan limfa sistemasi ham bor. Vena qon tomirlariga yaqinroq. Limfa sistemasi periferiyadan boshlanib, ko’krak qafasi (yurak) tomon oqadi. Klapanlar bor. Limfa sistemasi yoki tomirlari ichida oq, rangsiz suyuqlik limfa oqib turadi.
Ishdan maqsad. O’quvchilar qon va limfa sistemasini tuzilishini o’rganish bo’yicha amaliy ko’nikmalar hosil qilish.
Kerakli jixozlar: Mulyaj, ko’rgazmali qurollar.
Ishni bajarish tartibi. Limfa sistemasi anatomik tuzilishiga ko’ra bo’ladi: 1. To’qima va xujayra oralig’idan boshlanuvchi boshi berk limfa qopchalari; 2. Limfa kapillyarlari va limfa tomirlari; 3. Turli soxalarda joylashgan limfa tugo’nlari (bezlari); 4. Yirik limfa tomirlarining o’ng limfa yo’li va ko’krak limfa yo’li.
Mustaqil ish. O’quvchilar limfa sistemasining anatomik tuzilishini mulyaj va ko’rgazmali qurollar yordamida o’rganadilar va bajarilgan ishni daftariga qayd etadilar.