Mavzu: Tarixni o’rganishda virtual muzeylarning o’rni

Baltabayev Xurmat – Berdaq nomidagi QDUni Tarix fakulteti 1-G talabasi

Mavzu:Tarixni o’rganishda virtual muzeylarning o’rni

Reja:

1. 
   Oddiy va virtual muzeylar haqida ma’lumot.
   
2. 
   Virtual muzeylarning o’ziga xos xususiyatlari.
   
3. 
   Bugungi kundagi virtual muzeylar.
   

Muzey (yunoncha. museum — muzalarga bag’ishlangan joy) — tarixiy, moddiy va ma’naviy yodgorliklarni to’plash, saqlash, o’rganish va targ’ib qilish ishlarini amalga oshiruvchi ilmiy, ilmiy-ma’rifiy muassasa. Muzey xazinasida, asosan, moddiy va tasviriy narsalar, shuningdek, san’at asarlari jamlanadi, shu bilan birga yozma manbalar (qadimdan hozirgi davrgacha bo’lgan tarixiy qimmatga ega qo’lyozmalar, bosma hujjatlar, kitoblar) saqlanadi. Muzey – uzoq va yaqin о‘tmishdan darak beruvchi maskan, ayni paytda jonli, tabiiy, kо‘rgazmali ashyolari bilan tarbiyaviy quvvatga ega bо‘lgan darsxona – ta’lim-tarbiya о‘chog‘i. Shu bois umumiy о‘rta ta’limda amalga oshiriladigan ta’lim-tarbiya ishlarining samaradorligini ta’minlashda fanlarni oldindan muvofiqlashtirib amaliy mashg‘ulotlar, ekskursiyalar, sayohatlar, ekspeditsiyalar bilan mujassamlashtirgan holda о‘tilishi tarbiyaviy tadbirning ta’sirchanligini orttiradi. Bu о‘rinda maktab jamoasi uchun muzeylarning ahamiyati kattadir. U ma’naviy-axloqiy tarbiya о‘chog‘i bо‘lib, moddiy va ma’naviy buyumlar tо‘plami orqali ilmiy, tarixiy, madaniy qadriyatlarni yosh avlodga yetkazuvchi markaz hisoblanadi.

Virtual muzey (muzey veb-sayti) - muzey materiallarini namoyish etish uchun optimallashtirilgan veb-sayt turi. Taqdim etilgan materiallar turli xil sohalarda bo'lishi mumkin: san'at asarlari va tarixiy asarlardan virtual to'plamlarga va tabiatga aloqador. Virtual muzey veb-saytlarning shunday turiki, unda muzeydagi materiallar ko‘rgazmasi amalga oshiriladi. Virtual muzeylarning afzalligi shundaki, ular eksponatlarni saqlash, himoyalash, keng, tez va osonlik bilan ommaga taqdim etishni Internet texnologiyalari yordamida amalga oshiradi. XX asrning 90-yillarida muzeyshunoslikka kirib kelgan “virtual muzey” iborasi bugungi kunda zamonaviy muzeyshunoslikning butun boshli yо‘nalishiga aylanib ulgurdi. Dastlabki vaqtlarda ibora о‘quvchilar orasida garchi unchalik tushunarli bо‘lmasa-da, lekin chiroyli va yoqimli yangrar edi. “Virtual” sо‘zi “mо‘jiza, haqiqiy, real” ma’nolarini ifoda etsa ham, aslida u lotinchadan tarjima qilinganda “virtus” – xayoliy, faraz qilish sо‘zlaridan kelib chiqqan. Birinchi veb-sayt muzeylari, ya’ni virtual muzeylar Internetda 1991-yilda paydo bo‘lgan. Dastlab virtual muzeylar haqiqiy muzeylarning saytlari bo‘lgan bo‘lsa, keyinchalik shaxsiy veb-sayt — muzeylar paydo bo‘la boshladi. Birinchi shaxsiy virtual muzeylar 1994-yilda paydo bo‘lgan. Biroq barcha rasm to‘plamlari ham virtual muzey bo‘la olmaydi. Virtual muzeylarning to‘plamlari ikkita o‘ziga xos xarakteristikaga ega bo‘lishi kerak. Bu virtual turlar va eksponatlarning mukammallashgan qidiruvidir. Birinchi bo‘lib, virtual muzeylarning afzalligini ko‘ra bilgan odam Microsoft firmasi rahbari Bill Geyts bo‘lgan. Virtual muzeylar nafaqat madaniy — ma’rifiy muassasasigina bo‘lib qolmay, balki o‘quvchilar uchun katta qiziqish uyg‘otuvchi ko‘rgazmalarni virtual tomosha qilish imkonini beruvchi dunyo san’ati boyliklari jamlamasidir. Virtual muzeylarning real muzeylardan farqi o‘qituvchi yordamisiz o‘quvchilar mustaqil o‘zlari sayohat qilishlari mumkin. Shunday ekan, bu ularga keng imkoniyatlarni yaratadi. Bu nafaqat ilmiy dunyoqarashni rivojlantiradi, balki o‘quvchilarning ma’naviy dunyosini boyitishga asos bo‘ladi. Virtual muzeylardan foydalanish o‘quvchilarni nafaqat muzey eksponatlari bilan tanishishga, balki Internet tarmog‘idan erkin foydalana olish ko‘nikmasini hosil qilishga ham imkon yaratadi.

Virtual muzeyning o'ziga xos xususiyatlari

Virtual muzeyning o'ziga xos xususiyati shundaki, bunday muzey (haqiqiydan farqli ularoq) jismonan mavjud emas (yoki shunchaki tashkiliy), ammo u yuqorida ko'rsatilgan ta'rifga mos keladigan muzeydir. Zamonaviy Internetda ikki turdagi muzeylar mavjud, ular ikkiga bo'linadi :

1) haqiqiy muzeylar vakillari va

2) virtual muzeylar,

ammo ularning barchasi bir xil deb nomlanadi: virtual muzeylar. Muzeylardagi haqiqiy muzeylar mavzusi juda ko'p va ommabop bo'lib, ko'plab muzeylar, ekspozitsiyalar, ko'rgazmalar, kataloglar, joylashuvlari, ochilish vaqtlari va turli xil tadbirlar haqidagi ma'lumotlar bilan Internet maydonini ta'minlaydi, ya’ni, an'anaviy sayt .

Virtual muzeyning yangi xususiyatlari

Virtual muzey uning yaratuvchisi uchun ideal maydon bo’lib, o’zining muzeyini joylashtirish uchun bino, yoki eksponatlarning joylashuv o’rni, yoki ularni ko'chirish zarurati bilan bog’liq emas.

Axborot jihatlari

Barchasi hammaga tegishli - bu internetning asosiy hodisasidir. Bu erda universal "erkinlik" umumiy o'z manfaatlaridan qat'i nazar, boshqalarning manfaati yo'lida beg'arazlik bilan harakat qilish istagi bilan qo'shnidir.

Ijtimoiy jihatlari

Erkinlik –bu degani, haqiqiy muzeyda bo'lgani kabi virtual muzey binoga, moliyalashtirishga, xodimlarga va inspektorlarga muhtoj emas.

Texnik jihatlar

Vaqt: virtual muzey vaqt bilan o’z munosabatiga ega. U ko'p yillar davomida yashashi va rivojlanishi va tarmoqda biror narsa buzilgan bo'lsa, birdaniga "yopilgan" bo'lishi mumkin. Buning uchun ko'pincha bepul resurslardan foydalaniladi va texnik muammolar yuzaga kelganda "ko'zgular" ni tashkil etadi.

Axborot texnologiyalaridan foydalangan holda Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti qoshidagi «Arxeologiya» muzeyi materiallari asosida umumiy o‘rta ta’lim maktablari uchun virtual muzey yaratishga harakat qildik. Virtual muzeyni yaratishda quyidagi maqsadlarga erishishga alohida e’tibor qaratildi:

1. Arxeologik materiallarni elektron (foto, video) variantga ko‘chirib o‘tkazish.

2. Muzey materiallari bilan ishlashda o‘quvchilarni izlanuvchilik faoliyatiga jalb etish.

3. Audiovizuallik tavsifida muzey materiallari asosida videoroliklar tayyorlash.

Mazkur maqsad bilan bog‘liqlikda quyidagi yo‘nalishlarda ishlar amalga oshirildi:

1. Izlanishga doir: arxeologik materiallar bilan tanishish, ularni davrlarga ajratish, arxeologik olimlar bilan uchrashish, arxeologik yodgorliklarga tavsif yozish.

2. Amaliy: materiallarni foto ko‘rinishida formatlash, lavhalar tayyorlash, videoroliklar yaratish.

3. Tatbiqiy: yaratilgan lavhalardan ZiyoNET portalida veb-sahifa yaratish, DVD-disklarga yozish va umumiy o‘rta ta’lim maktablarida ommalashtirish.

«Arxeologiya» virtual muzeyi quyidagi bo‘limlarni o‘z ichiga qamrab oldi:

1. Arxeologik yodgorliklar manzilgohlari.

2. Arxeologik topilmalar.

3. Arxeologik yodgorliklarda amalga oshirilgan qidiruvlar.

4. Arxeolog olimlar.

О‘quvchilar virtual muzeylarga sayohat qilish orqali ma’naviy merosning tarixiy ildizlarini anglaydilar, tarixiy, adabiy, san’at namunalarini bir butun, yaxlit ma’naviy meros sifatida tushunishga erishiladi. Demak, virtual muzeylar bilan о‘quvchilarning mustaqil ishini tashkil qilish о‘qituvchining yordami va kо‘rsatmasi orqali amalga oshirilishi umumta’lim fanlari dasturlariga muzey pedagogikasini keng targ‘ib etishni talab etadi. Bu esa о‘quv dasturlariga muayyan о‘zgartirishlar kiritilishiga olib keladi. Bunday ishlarni olib borish ancha samarali hisoblanadi.

Bugungi kunda dunyoning mashhur Luvr, Ermitaj va Britaniya muzeylari, NASA va Tretyakov galereyalari hamda jahon madaniyatining eng nodir namunalari saqlanadigan yana ko’plab maskanlarga uydan chiqmay bepul sayohat qilish imkoni paydo bo’ldi:

• 
  Ermitaj - bit.ly/33nCpQg
  
• 
  Metropoliten opera - bit.ly/2TTSr1f 
  
• 
  Googlening “Arts and Culture” loyihasi - artsandculture.google.com
  
• 
  Sankt-Peterburg muzeyi — bit.ly/2IOQDjq
  
• 
  Tretyakov galereyasi — artsandculture.google.com/partner/the-state-tretyakov-gallery