Ta’lim jarayonida o’qituvchining o’qitish va o’quvchining o’qish faoliyati nimalardan iborat bo’ladi?
Bundan tashqari o’qituvchi ta’lim jarayonida har bir o’quvchi talabaning bilimi va tarbiyalanganlikdarajasini aniqlay olishi va hisobga olishi, o’quv materiallarini to’g’ri tanlay bilishi, tahlil qila olishi vaumumlashtira bilishi pedagogik mahorat uchun zarur bo’lgan ta’lim usullari, vositalari va shakllarinimukammal bilish, o’quvchiga nisbatan talabchan bo’lish, pedagogik vaziyatga qarab ulardan o’rinli foydalanaolish, ta’lim natijalarini dastlabki va keyingi ko’rsatkichlar bilan taqqoslash va tahlil qilib borishi lozim.
Xullas o’qituvchi keng ko’lamdagi didaktik bilimlarga pedagogik mahoratga ega bo’lishi lozim. Shundaginao’qituvchi kadrlar tayyorlash milliy dasturi talablari darajasida ta’lim jarayonini tashkil qiladi va boshqaradi.
Uzluksiz ta’lim kadrlar tayyorlash tizimining asosi va kadrlar tayyorlash milliy modelining tarkibiy qismlaridan biri, - deb ta’kidlanadi, Kadrlar tayyorlash milliy dasturida. Uzluksiz ta’lim tizimi o’quv - tarbiya jarayonining hamma bosqichlarini qamrab oladi hamda har tomonlama yetuk barkamol avlodni yeishtirish uchun shart - sharoitlar yaratadi. Dasturda uzluksiz ta’limni tashkil etish va rivojlantirish prinsiplari ham o’z ifodasini to’liq topgan. Bular
- ta’limning ustuvorligi,
- ta’limning demokratlashuvi,
- ta’limning insonparvarlashuvi,
- ta’limning ijtimoiylashuvi,
- ta’limning milliy yo’naltirilganligi,
- ta’lim va tarbiya uzviy bog’liqligi,
- iqtidorli yoshlarni aniqlash va yuqori darajada bilim olishlari uchun shart - sharoit yaratish[2] kabilardir.
Pedagogikada ta’limning ilmiy - nazariy, uslubiy asoslari alohida, ya’ni didaktika qismida o’rganiladi. Bujarayonda ta’lim prinsiplariga alohida to’xtaladi. Xo’sh, ta’lim prinsiplari kim uchun va nima uchun kerak? U o’quvchi faoliyatiga ham dahldormi?
Ta’lim jarayoni murakkab hamda ko’p qirralidir. Bu jarayonning muvaffaqiyatli va samarali natijasi ta’limjarayonining qonun qoidalari, ya’ni ta’limga qo’yilgan didaktik talablarga qay darajada amal qilishlarigabog’liq.
Ta’lim prinsiplari o’quv tarbiya jarayoniga qo’yiladigan ijtimoiy talablar,ta’limni tashkil etish va boshqarishda rioya qiladigan qoidalar sifatida amal qiladi.
Ko’pchilik adabiyotlarda «o’qitish prinsiplari» iborasi ishlatiladi. Lekin ta’lim prinsiplari ta’lim jarayoniningikkala sub’ektiga- o’qituvi va o’quvchiga ham daxldor. Shuning uchun ularni ta’lim prinsiplari deb ataganma’qul, deb ta’kidlaydi prof.O.Roziqov.
Ta’limni tashkil etish, boshqarish va nazorat qilishda o’qituvchi va o’quvchi faoliyatiga qo’yiladigantalablar, qoidalar ta’lim prinsiplari deb ataladi.
Prinsiplar umumdidaktik kategoriya bo’lib, ular ta’limning barcha turlari, darajalari, sub’ektlari, o’quv-tarbiya jarayonining hamma komponentlariga dahldor umumiy qoidalardir.
O’qitish bilish faoliyatining ajralmas qismi sifatida, insonning tevarak - atrofdagi dunyoni bilishiningumumiy qonunlari asosida sodir bo’ladi. Shuning uchun o’qitish tamoyillari ta’lim jarayonining eng muhim masalalarini nazariy va amaliy jihatdan to’g’ri hal qilishning asosiy negizi hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |