Mavzu: Tafakkur borasidagi psixologik nazariyalar reja: Tafakkur borasidagi psixologik nazariyalar


Mavzu:Tafakkurning mantiqiy shakllari



Download 448,62 Kb.
bet4/21
Sana29.04.2022
Hajmi448,62 Kb.
#594155
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   21
Bog'liq
Psixologiya yozish kerak

Mavzu:Tafakkurning mantiqiy shakllari.
Tayanch so’z va iboralar.
Analiz, sintez, takkoslash, xazm, xulosa, tushuncha, abstraksiya, umumlashtirish, in’duktiv, diduktiv, analogiya sillogizm.
1.Savol bayoni. Tafakkur xaqida umumiy tushuncha.
Psixologiyada tafakkurga nisbatan berilgan qator tushunchalar mavjuddir, jumladan, jarayon, fikr yuritish faoliyati, bashorat qilish, anglashilgan bilimlar, aql mezoni, fahmlilik va boshqalar. Yuritilgan fikrlarga suyangan holda, tafakkurga quyidagi shartli ta’rifii berish mumkin:
Tafakkur atrofmuhitdagi voqelikni nutq yordami bilan bavosita, umumlashgan holda aks ettiruvchi psixik jarayon, ijtimoiysababiy bog’lanishlarni anglashga, yangilik ochishga va bashorat qilishga yo’naltirilgan aqliy faoliyatdir. Ta’rifda tafakkurning eng muhim xususiyatlari va funksiyasi sanab o’tilgan, ya’ni so’z (fikr) bilan, umumlashtirib, bavosita, ijtimoiysababiylik, yangilik ochish, bashorat qilish, jarayon, faoliyat va boshqalar. Bizningcha, berilgan ta’rifdan kelib chiqqan holda tafakkur predmetini aniqlashga harakat qilinsa maqsadga muvofiq ish qilingan bo’lar edi. Tafakkur predmetini belgilash mashaqqati uning murakkab bilish jarayoni ekanligini yana bir karra tasdiqiab turibdi.
Tafakkur amaliy faoliyat asosida xissiy bilishlardan paydo bo’ladi va xissiy bilish chegarasidan ancha tashkariga chikib ketadi. Bizning dunyoni, uning sir – asrorlarini tushunishimizning zaminida narsa va xodisalarning biz uchun shaxsiy alokasi, axamiyatliligi darajasi yotadi. Ana shunday dunyoni tushunishimiz, anglashimiz va unga ongli munosabatimizni bildirib, izxor qilishimizga alokador bilish jarayoni psixologiyada tafakkur, fikrlash deb ataladi. Tafakkur – inson ongining bilish ob’yektlari xisoblanmish narsa va xodisalar urtasida murakkab, xar tomonlama alokalarning u bilishini ta’minlovchi umumlashgan va mavxumlashgan aks ettirish shaklidir.
Aslida tafakkur va fikrlash jarayonlarining nakadar murakkab tabiatga ega ekanligidan dalolat beradi. Lekin shunday bo’lsa xam shuni ta’kidlash joizki, birinchidan, tafakkur va fikrlash jarayonlari – bu bilish jarayonlari;

  • Ikkinchidan, ular xam shaxs tomonidan borlikni aks ettirish shakli, umumlashtirib, bilvosita aks ettirish shakli;

  • Uchinchidan, bu jarayonlar xam eksperimental psixologiya tomonidan o’rganiladi;

  • Turtinchidan, tafakkur bilishning eng oliy va yukori darajadagi shaklidir.

Tafakkurning oliyligi va murakkabligi shundaki, u idrokdan farkli, bevosita aks ettirish bo’lmay, narsalar va ularning xossalarini ular yuk paytda xam aks ettirishga imkon beradi. Kallamizga kelgan barcha uy – hayollar – bu fikrlardir. Normal insonni fikrsiz tasavvur qilib bo’lmaydi, xar on, xar dakikada odam miyasi kandaydir fikrlar bilan band bo’ladi. Ularni tartibga solish, keragiga dikkatni qaratish, ichki yoki tashqi nutq vositasida uni yechish – fikrlash jarayonidir.
Tafakkur sezgilar va idrok qilish jarayonlari orqali tashqi olam bilan bevosita bog’lanadi xamda shu tarika tashqi olamni aks ettiradi. Xissiy bilish yetarli bo’lmay kolgan yoki xatto ojizlik qilib kolgan joyda tafakkur boshlanadi. Fikrlar muvakkat nerv bog’lanishlari differensirovka kilinishi, ya’ni ayrim nerv bog’lanishlarini mustaxkamlanishi boshqalarining tarmoklanishi natijasida mukammallashadi va aniqlanib boradi. Miya pustining bunday faoliyati analitik faoliyat deyiladi. Shunday qilib, miya pustining murakkab analitik sintetik faoliyati tafakkurning fiziologik asosi xisoblanadi, miya pustining bu faoliyati esa ikkala signal sistemasining baravar ishlashi bilan bog’liqdir.
Akademik I.P.Pavlovning oliy nerv faoliyati xakidagi ta’lmotiga binoan tafakkurning nerv – fiziologik asosida birinchi va ikkinchi xamda signallar sistemasining o’zaro bog’liqlikdagi munosabati xamda ikkinchi signallar doirasida yuzaga keladigan asotsatsiyalar muvvaqqat alokalar yotadi. Bundan tashkari, tafakkurning nerv-fiziologik asosi bosh miya pustining butun faoliyati bilan bog’liqdir. Chunki tafakkur jarayoni tashqi olamdagi narsa va xodisalarni Tula va chukur aks ettirishdan iboratdir. Odamning tafakkur faoliyati uchun faqat xissiy bilish bilan o’zaro alokada bulishigina muxim axamiyatga ega bo’lib kolmay, balki til bilan nutq bilan o’zaro alokada bulish xam muxim axamityaga yegadir. Inson tafakkuri til va nutq bilan chambarchas bog’liqdir. Tafakkur zaruriy tarzda suzning moddiy kobigida mavjuddir. Tafakkur faoliyati insoniyatning tarixiy tarakkiyoti davomida bilimlarni uzlashtirish uchun xam masalan, bolalar tomonidan uzlashtirilishi va mutlako yangi bilimlar ochish, egallash dastaval olimlar tomomnidan kashf etilishi uchun xam zaruriy asos bo’lib koladi.

Download 448,62 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   21




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish