Mavzu: tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi pedagogik fan sifatida

Tajriba  tabiatshunoslikni  o  'qitishning  amaliy  metodidir.  Tajriba  o’qitish 
metodi  bo’lib,  uning  yordamida  o’rganilayotgan  hodisa  qonuniyatini  aniqlashga 
yordam  beruvchi  sharoitlar  yaratiladi.  Tajribalar  o’tkazishda  o’quvchilarda 
boshqa  metodlar  bilan  egallash 
mumkin  bo’lmagan  tabiatshunoslik 
tasavvurlari shakllanadi. 
Tajribalar  atrof  olamni  bilib  olishning  qiziqarli  va  samarali  metodidir.  Ular 
ilmiy  dunyoqarashni  shakllantirish,  kuzatuv-chanlik,  mantiqiy  tafakkur  va  nutqni 

---

rivojlantirishda  katta  ahamiyatga  ega.  U  dunyoning  moddiyligini,  uni  idrok  qilib 
olish  mumkinligini  tasdiqlovchi  har  xil  jismlarning  xossalarini  bilib  olishning 
chinakam ilmiy metodidir. 
Tajribalar  mavhum  tushunchalarni  aniq  tushunchalarga  aylantirishda 
bolalarga  yaqindan  yordam  beradi.  Masalan,  ular  faqat  tajriba  jarayonidagina 
termometrning  simob  ustuni  haroratning  o’zgarishiga  qarab  ko’tarilishi  va  pasayishiga 
ishonch  hosil  qiladilar.  Faqat  tajribagina  suvning  bir  holatdan  ikkinchi  holatga 
o’tishini ko’rsatadi. 
Oddiy  tajribalar  o’quvchilar  tomonidan  uy  sharoitlarida,  o’quv-tajriba 
maydonida  yoki  tirik  tabiat  burchagida  mustaqil  bajariladi.  Murakkabroq 
tajribalarni o’qituvchi darsda namoyish qiladi. Shuni esda tutish kerakki, mazmuni 
jihatidan  eng  oddiy  tajriba  faqat  bilim  berishi  bilangina  emas,  balki  kuzatish 
jarayonini  fahmlashga,  uning  natijalarini  ta'riflashga  yordam  berishi  bilan  ham 
qimmatlidir. 
Faraz qilaylik, o’quvchilar darsda Quyoshning Yer yuzasiga nisbatan holatiga 
qarab  kuzda  ob-havoning  sovib  borishi  to’g’risida  bilim  olishlari  kerak.  Bu  hodisani 
tushuntirish uchun o’qituvchi  tajriba  o’tkazadi.  U  yonib  turgan  shamga  ingichka 
qog’oz  tasmachasini  tutadi.  Bitta  tasmachani  shamning  tepasida,  ikkinchisini 
shamdan sal uzoqroqda ushlab turadi. o’quvchilar qog’oz tasmachalarning qaysinisi 
oldinroq  yonganligini  aytishlari  va  nima  uchunligini  tushuntirishlari  lozim. 
o’quvchilar bu tajriba orqali yozda va kuzda Quyosh nurlarining Yer yuzasini qanday 
isitishini bilib oladilar.