Mavzu: Tabiatga ekskursiya, antropogen ( buzilgan va madaniy ) landshaftlarni kuzatish va o’rganish

3.  Kuchli  o‘zgartirilgan  (buzilgan)  landshaftlar.  Bu  guruhdagi  land- shaftlar, asosan,  inson  faoliyatining  jadal ta’sirida o‘zgargan landshaftlardir.  Ularning  ko‘p komponentlari  o‘zgarib,  landshaftlar  tuzilishining  sezilarli  darajada  buzilishiga olib kelgan. Masalan,  karyerlar, konchilik  sanoati chiqindilari uyumlari va h.k.

 

4. Madaniy landshaftlar. Tuzilishi inson  tomonidan  jamiyat  manfaatlarini  ko‘zlagan va  ilmiy asoslangan holda oqilona o‘zgartirilgan landshaftlar. Masalan, sifatli  ishlov berilayotgan bog‘lar, paxtazorlar,  plantatsiyalar va  h.k.

 

Antropogen  landshaftlar  haqida  so‘z  borganda  madaniy va buzilgan landshaftlar atamalari  ko‘p  ishlatiladi.  Madaniy landshaft  –  jamiyat  manfaatlarini  ko‘zlab xususiyatlari  inson  tomonidan  il miy  asosda  va  oqilona  o‘zgartirilgan landshaftlar. Ularga  quyidagi  eng  muhim ikki sifat xos: 1) odamlarning yashashi uchun qulay, sog‘li g‘ini  saqlashi, jismoniy va ma’naviy rivojlanishiga  yordam beradigan muhit;  2) yuqori mahsuldorlik va iqtisodiy samaradorlik. Bunda inson tomonidan landshaftlarning ichki imkoniyatini rivojlantirish, tabiiy jarayonlarni  faollashtirish va landshaftlarning samaradorligini oshirish asosiy maqsad  bo‘ladi.  Respublikamizda  uzoq  yillardan buyon  o‘zlashtirilib,  obodonlashtirib kelinayotgan vohalar – madaniy landshaftlardir. Vohalarda atrofdagi cho‘l yoki tog‘ geotizimlariga nisbatan aholi yashashi  uchun ekologik  muhit  qulay,  xo‘jalik  faoliyati  esa  bir  necha  barobar  samaralidir. Buni quyidagilarda ko‘rish mumkin: Respublika aholisining  qariyb 9/10 qismi vohalarda yashaydi. Sug‘oriladigan yerlar respublikamiz yer fondining 1/10 qismini tashkil etgani holda qishloq xo‘jaligida  yetishtiriladigan mahsulotlarning qariyb 9/10 qismini beradi.

 

Buzilgan landshaftlar bu umumiy tushuncha bo‘lib, aslida, landshaftlar  biron  tabiiy yoki  antropogen  ta’sirlar  natijasida  to‘liq buzilishga  uchramaydi.  Balki ularning tarkibiy  qismlari  –  biron  komponenti yoki  ayrim qismlarida  kuchli o‘zgarish, buzilish ro‘y beradi. Shuning uchun