Mavzu: suvsiz eriтmalar тayyorlash. Reja: I. Kirish II. Asosiy qism

Urug’lar
Tarkibidagi yog’ miqdori %
Paxta chigiti	17-29
Kanakanop	58-70 (meva po’stlog’isiz)
Raps	36-40
Kunjut (zig’ir)	35-58
Mevalar	Tarkibidagi yog’ miqdori %
Palma kakosi Koprasi Yong’og’i mag’zi	65-72
	51-67
Zaytun mevasi mag’zi	23-49
Kungaboqar (urug’i mag’zi)	29-65
O’rmon yong’og’i	58-60
Kanop	30-38

Glisterin S₃ N₈ O₃ tarkibli uch atomli spirtdir. Soddalashtirilgan xolda uning strukturasini kuyidagicha ko’rsatish mumkin:
СН₂ ОН – СНОН – СН₂ ОН
Glisterinning kristallizastiyalanishi uchun optimal temperatura -7S xisoblanadi. Glisterin kristallari 17 – 29 S da sayuladi. Kimyoviy toza glisterin tinik, rangsiz, kuyuk suyuqlik. Ta’mi shirinrok. Glisterin juda xam gigroskopik va xavodan 40%ga yakin namlikni yutishi mumkin. Suv bilan cheksiz nisbatlarda kushiladi va bunda aralashmaning kizishi va xajmining kamayishi kuzatiladi.
15*S da 100%-li glisterinning zichligi 1265,57 km/m³. 15-30S intervalda temperaturaning xar 1S ga uzgarishi glisterin zichligining +/-6,7 kg/m³ ga uzgarishiga olib keladi.
Glisterin metil va etil efirlari bilan aralashadi, astetonda, xloroform – metanol (1), spirt – dietil efir (2:1) aralashmalarida eriydi.
Kupgina noorganik moddalar – KON, Na Cl, Na₂SO₄, Ca(OH)₂, ogir metillar tuzi va x. k. lar glisterinda eriydi.
Glisterinda nomal atmosfera bosimi sharoitida turli gazlar turli mikdorda erishi mumkin. Bu glisterinning konstentrastiyasi va temperaturasiga bog’liq. Gazlarning maksimal eruvchanligi glisterinning 80%-li suvli eritmasida kuzatiladi.
Glisterinda kator organik moddalar, yuqori temperaturada esa shu jumladan yog’ kislotalari va glisteridlar xam eriydi. Bunday eritmalar sovutilganda ulardagi glisteridlar deyarli tula ajralib chikadi, yog’ kislotalari esa molekulyar massasiga bog’liq ravishda juda kam mikdorda erigan xolda xam kolishi mumkin.
Glisterinning suvli eritmalari sovutilganda 0 S dan past temperaturada muzlaydi. Bunday eritmalarning muzlash temperaturasi ularning konstentrastiyasiga bog’liq. Glisterining 66,7%- li eritmasi eng past mulash temperaturasiga (-46.5 S) ega.
Toza glisterin odatda 150-160Sda kizdirilganda asta –sekinlik bilan buglana boshlaydi. Agar glisterin yokilsa, u dudlamaydigan alanga bo’lib yonadi. Glisterinning alangalanish temperaturasi 187s, uz-uzidan alangalanish temperaturasi esa 393S. 28,75 S dan past temperaturada toza glisterin buglarining solishtirma bosimi nolga teng. Shu sababli xona temperaturasi sharoitda glisterin buglanib uchib keta olmaydi.
Toza glisterin normal atmosfera bosimi sharoitida 290S temperatura ostida kaynab, parchalanmasdan xaydalishi mumkin. Ammo glisterinda mineral moddalar aralashmasi bulsa, bu xaydash davomida glisterinning ma’lum darajada parchalanishiga sabab bula oladi.
Glisterinning distillangan suvdagi eritmalari nisbatan pastrok temperaturalarda kaynaydi. Kaynash temperaturasiga karab, ma’lum ma’lumotnomalar asosida eritmaning konstentrastiyasini aniklash mumkin.
Glisterinning suvli eritmalari buglatiganda uning ma’lum kismi suv balan birga buglanadi. Glisterinning suvli eritmalarini 100 S da buglatilganda bug tarkibidagi glisterin mikdori kuyidagi kursatgichlar orkali xarakterlanadi (% xisobida):
Eritmada………………….75 80 85 90 100
Buglarda…………………0,2 0,3 0,4 0,55 0,85 1,7

1. 
   O’simlik moylari haqida tushuncha bering?