Mavzu: Surxondaryo viloyatidagi zaharli ilonlarning tarqalishi

2. 3. Uwlı zatlı ilonlardan uwlı zat alıw hám uwlı zattıń áhmiyeti.
Ilon uwlı zatınan tayarlanǵan dárivorpreparatlar 
Vipraksin gadyuka (shól qorailoni) zahrining suwlı glitserin qosılǵan eritpesi.
Preparatdan trikrezol - (konservant) ni ayriqsha kúshsiz xidi kelip turadı. Preparat nevralgiya, poliartrit, miozit keselliklerinde awrıw qaldıratuǵın hám samallovga qarsı qural retinde, teri astına jiberiwuchun ampula jaǵdayında shiǵarıladı.
A -shkafidasaqlanadi.Vipralgin - ampulali eritpebo'lib, vipraksinga uqsasta'sirga iye Viprosal mazi - (gyurza) qo'lvarilonning uwlı zatınan tayarlanǵan bolıp, quramında kamfora, salitsil kislotanı, qarayg'ay terekin moyi, vazelin, glitserin, emulgator hám suw bo'yaladi. Revmatizm, nevralgiya, miozit hám basqa keselliklerde isletilip, tyubikda shiǵarıladı. viprosal v" mazi (gadyuka) shólqora ilonini uwlı zatidanolinadi. Viprotoksharxil ilonlarning uwlı zatidanolinadigan liniment (Germaniya ).
Kobratoksin bronxial astmani pristupini azaytadı. Rak o'simtalarining artıwın
azaytadıdegan pikirler hambor. Ilonlarzaharlari Óz ara doslıq (SNG) mámleketlerinde ilonlarning 52 xili jasaydı. Olardıń kóbisi Ilonzahari - ilonlarning so'lakbezlaridanajralibchiqqansuyuqlik bolıp tabıladı.
Joqarıdaǵı ilonlardan ko'lvarilon, charxilon hám gúzeynakli ilon Orta Aziyada kóp ushraydı hám olardıń ishinde eń uwlı zatlisi Kóz áynekli ilon - kobra esaplanadı. Kobraning uzınlıǵı 1, 8 m ga jetedi.
Indiya kobrasidan ayırmashılıǵı sonda, moynı daǵı kóz áynek súwreti (Orta Aziyadaǵı ) bolmaydı. Ústi sarı, toq bawırrang, qaralaw, ayırımları qara reńde boladı.Denesiniń aldı bóleginde kese qaralaw jollar boladı. Ayırım jaǵdaylarda shubar ilonga uqsap ketedi.
Kobra uwlı zatı tovlanadigan jabısatuǵın suyıqlıq bolıp, pH ortasha (7, 0) hidi joq qısıqlıǵı 1, 046. Suwlı eritpesi ańsat buz'ladı. Glitserin menen suyultirilib - 10° temperaturada saqlanadı, qarańǵı xanada. Kobra uwlı zatında belok elementlardan albuminlar, globulinlapr bar. Duzlardan kaltsiy, magniylar, xlorid, fosfatlar jaǵdayında boladı. Tiykarǵı tásir etiwshi uwlı zat statyası neyratoksin hám gemoragin esaplanadı. Tiykarınan, neyrotropli uwlı zat esaplanadı, sebebi birinshi náwbette nápes orayı hám MNS ni uwlı zatlaydı (paralich). Qo'lvorilon (gyurza) - iri bolıp, uzınlıǵı 2 m ga jetedi. Denesi bawırrang, yamasa toq kúlreń boladı. qarın tárepi aq bolıp, kóp qara sheńberchalaribor. Onıń uwlı zatı gemmoragik esaplanadı. Sebebi ol qızıl qan deneshelerdi (eritrotsitlarni) bólekleydi - gemolizga ushıratadı.
Shól qorailoni (gadyuka) - uzınlıǵı 75 sm ge shekem jetetuǵın, qalın, kalta dumli, bası úshmúyeshliksimon, moynı anıq bilinib turadı. Reńi kúlreń yamasa toq ko'ng'ir hár túrlı qaralaw daqlarbilanqoplangan.
Tınıshsız bolǵan ilon o'ralib aladı hám dene bólegin isikirib qattı
vishillab dawıs shıǵaradı. Uwlı zatlı - jabıwqok, tovlanadigan suyıqlıq bolıp, rN - kislotalı sharayatta, qısıqlıǵı 1, 030 - 1, 032. Suw menen chayqalsa,qattı kóbiklenedi, mikroblar hám oksidlovchilar tásirinde tez buz'ladı.72° temperaturada belokları cho'kib uwlı zatlı ózgeshelikin joǵatadı.
Tiykarınan, sitotoksin,tromboza.proteolitik ferment hám gemorragin degen elementlardı bolıp, ilon chaqqan orında qan quyilishinivaqattiqog'riqchaqiradi. Charxilon - uzınlıǵı 70 sm ga jetedi, ústi túrli reńde, shıraylı kórinedi, qaptal tárepinde 2 taochrangli qıysıq - bugri jolıbor. Basında qushshaklinieslatuvchiochrangli belgisi bar.Ilonlarning tóbe jag'ini aldı hám arqa bólegindegi tisleri uwlı zatlı esaplanadı.Sol tislerdiń astında uwlı zatlı bózi boladı. Bózning ústi jaq muskulları menen oralǵan bolıp, olardıń qısqarıwı nátiyjesinde ilon chaqqan zamati, uwlı zat tishning kanalı arqalı jaralanǵan (chaqqan) jayǵa otilibtushadi.