Mavzu: Statsionar yulduzlar va ularning fizik ko‘rsatkichlari. Yulduzlarning spektral sinflari. Absolyut yulduziy kattaligi, yorqinligi, temperaturasi, radiusi va massasi

Rasm-2. Sentavrning a-sida aylanish orbitasi: yulduzning bosh yulduzga nisbatan aylanish orbitasi.
Keplerni III qonuniga asosan A-qo‘shaloq nisbiy orbitasi katta yarim o‘qi, R- orbital harakat davri. Agar A-astronomik birliklarda, R- yillarda o‘lchansa u holda ; , a, -nisbiy orbita yillik paralaksi: -Quyosh massasi birliklarida ifodalangan yigindi massa. Agar tashkil etuvchilar (A va V) ni absolyut orbitalari topilsa .
b) to‘silma o‘zgaruvchanlarda: Yorugligini o‘zgarish chizigini tahlil qilish yo‘li bilan orbita elementlari a, e, i, p, w va  hisoblab topiladi. Shunday yo‘l bilan tashkil etuvchilar radiuslari nisbati R₁/R₂ ni ham topish mumkin. Bu nisbat to‘silishni davomiyligi (D) ga ya’ni o‘zgarish egrisida minimumlarni kengligiga bogliq, minimumlarni chuqurligi nisbati temperaturalar nisbatiga bogliq.
(Rasm yuk) Har xil nisbiy radius va yorqinlikdagi to‘silma qo‘shalaoqlar uchun yoru¾likni o‘zgarish egrisi.


v)spektral qo‘shaloqlarda: bunday qo‘shaloqlarda tashkil etuvchilarning nuriy tezliklarini o‘zgarish egrisi topiladi. Agar 90 bo‘lsa bu egriga asoslanib orbita elementlari a, e, i, p, w va  hisoblab topiladi (3-rasm).
Agar qo‘shaloqlardan bittasini (A) spektri ko‘rinsa:


;

Bu erda a₁ yo‘ldosh A orbitasi katta yarim o‘qi, e-ekssentrisiteti, K_A–yo‘ldosh tezligi ampliduasi-km/s, R-orbital aylanish davri sutkalarda. Agar ikkala yulduz spektri ham ko‘rinsa

a=a₁+a₂, K=K_A+K_V-tezliklar amplitudasi.


2) Qo‘shaloq massasini aniqlash
a) Vizual qo‘shaloqlar: agar ikkala tashkil etuvchilari A va V ko‘rinsa va orbita elementlarini o‘lchash mumkin bo‘lsa:

_A+_V= va

_A+_V-Quyosh massasi birliklarida topiladi. Bu erda A-nisbiy orbita katta yarim o‘qi (astronomik birliklarda), R-nisbiy orbital harakat davri, a₁ va a₂–absolyut orbitallar katta yarim o‘qlari.