|
2.3 Sportchini bo’lajak musobaqaga ruhiy tayyorlashning asoslari
Ruhiy hodisalar 3 ta bir-biriga bog’langan guruhlarga ajraladi, ruhiyjarayonlar, shaxsning ruhiy xususiyatlari va ruhiy holat. Bular ichida oxirgisi (ruhiy holat) har xil davomiylik va suratlilikga egadir. Ruhiy tayyorgarlik natijasida sport musobaYasida ishtirok etish uchun ruhiy tayyorgarlik holati vujudga keladi. U musobaqali kurash uchun ruhiy jarayonlarni faollashtirishda zarurligi bilan xarakterlanadi. Sport faoliyatida sportchining ruhiy tayyorgarligining ahamiyati katta bo’lib, u yutuqlarning asosiy shartlaridan biri bo’lib qoladi. Sportchini o’z kuchiga ishonchi, sport kurashiga intilish, butun kuchni safarbar qilish va g’alabaga erishish. Emotsional kuzg’alishning optimal darajada chidam berish. Sport kurashila o’zining hatti-harakatlari bilan kurasha olishi.
Musobaqaga ruhiy tayyorgarlik tizimi:
Musobaqaga ruhiy tayyorgarlik tizimi o’z ichiga qator vazifalarni olib bu vazifalarni hal qilish jarayonida sportchining musobaqaga ruhiy tayyorgarligi shakllanadi. Sportchini musobaqaga ruhiy tayyorlash tizimiga quyidagi zvenolar kiradi: musobaqa sharoiti haqida axborotlar to’plash, musobaqa oldidan sportchini mashqlangan holatini baholash va o’z-o’zini baholash. Musobaqada ishtirok etishning maqsad va vazifalari. Musobaqada chiqishning motivlarini faollashtirish. Aqliy faoliyat eksperementlarini rejalashtirish sportchida o’z imkoniyatlarini ro’yobga chiqarishga ishonch xissini shakllantirish. Maksimal irodaviy zo’r berishni faollashtirish va uni musobaqa sharoitida namoyon qila bilish. Optimal emotsional holatni shakllantirish. Musobaqa sharoitida ruhiy holatlarni boshqarish va o’z-o’zini boshqarish usullarini egallash. Quqoridagi zvenolar bir birlari bilan uzviy bog’lanib kyetgandir, agar zvenolardan bittasida bo’shashish vujudga kelsa, hamma tizimda etishmovchilik vujudga kelishi mumkin. Musobaqa tayyorgarlik paytida sportchi uchun musobaqa sharoiti, raqibi, musobaqa o’tkaziladigan joy va tamoshabinlar haqidagi habarlar juda ham zarurdir. O’zini raqibi haqidagi bilimlar musobaqaga tayyorlanish uchun aniq tadbirlar ishlab chiqish imkonini beradi, raqib haqida ma’lumotlarning mavjud bo’lmasligi, sportchida havotirlanish holatini vujudga keltiradi. Ruhiy tayyorlash jarayonida axborotlar etkazish formasi katta ahamiyatga egadir. Bir xildagi habarni shunday e’lon qilish mumkindirki, u bo’lajak musobaqadagi kurashga ijobiy yoki munosabatlarni vujudga keltirish mumkin. Yuqori darajali mashqlangan holatni (sport formasida) sportchi o’z faoliyatida jismoniy, texnik va taktik ma’lumotlarni sifatliroq ko’rsata oladi. Sport amaliyotida sportchini mashqlangan holatini baholovchi qator ob’ektiv metodlar mavjud lekin ayni metodlar o’z-o’zidan baholashga tayanmasa to’la bo’lishi mumkin emas (masalan butun ob’ektiv ma’lumotlarga ko’ra sportchi yaxshi mashqlangan deb faraz qilaylik, lekin u o’zi sub’ektiv ravishda sport formasi holatiga erishmadim deb xis qilsa, bu hol uning musobaqaga muvoffaqiyatli ishtirok etishiga to’sqinlik qiladi. Musobaqada ishtirok etuvchi sportchi yoki komanda ma’lum konkret aniq va tushunarli vazifaga ega bo’lishi kerak. Musobaqa vazifasining xarakteri va unga sportchining munosabatini uning o’ziga hos ma’lum kuchga ega emostional kechinmalarni shart qiladi. Shuning uchun ham sportchi oldiga qo’qgan vazifalarning muhimligi va mohiyatini ochishi kerak. Musobaqaning maqsadi sportchi uchun musobaqa uning e’tiqodiga aylanib ketishi kerak. Sportchilarning ruhiy tayyorlashda sostial ahamiyatga ega motivlar shaklanishining ahamiyati, ayniqsa javobgarlik musobaqalaridagi ahamiyati kattadir. Bo’lajak sport faoliyatini rejalashtirish ideomotor qonuniga bo’qsunuvchi harakat tasavvurlari formasida olib boriladi. Ishonchning mavjudligi sportchilarning o’z imkoniyatlarini amalga oshirishlarining shartidir. Ishonchning yo’qligi esa buning aksidir. Sportchining o’z imkoniyatiga ishonchi bu o’zining jismoniy, texnik taktik tayyorgarligini anglashning yakunidir.
Mashg’ulotning vazifasi va tashkil qilinishi.
1. Talabalar sport faoliyatidagi emostional kechinmalar bilan bog’liq bo’lgan asosiy masalalarni o’zlashtiradi.
2. Talabalarga musobaqa jarayondagi emostiyaning sportchi harakatlariga ta’sir etuvchi xususiyatlarini aniqlash.
Mashg’ulot uchun 5 ta tepping asbobi va 5 ta oddiy sekundomer talab qilinadi.Mazkur mashg’ulotga 2 soat ajratiladi.
Mashg’ulot rejasi.
1.Darslik ma’ruza va tavsiya etilgan adabiyotlar materiallari bo’qicha
sportda emotsiya yuzasidan talabalardan so’rash.
2.Musobaqadagi emotsiyaning sportchi harakat tezligiga aniqligiga ta’siri va
ularni tartibga solish bo’qicha tajribalar o’tkazish.
3.Olingan natijalarni ishlab chiqish.
4.Yakunlash va keyingi mashg’ulotga vazifa berish.
Talabalardan quyidagi savollar bo’qicha so’raladi:
1. Sport faoliyatidagi emostional kechinmalarga umumiy xarakteristika.
2. Emotsional kechinmalarning sportchi harakatlari bilan bog’lanish.
3.Sport musobaqalaridagi emostional kechinmalar intensivligining sabablari.
4. Sport kurashidagi emostiyaning turlari.
Tajribalarning o’tkazilishi.
Tajriba Musobaqadagi emostiyaning sportchi harakati tezligiga ta’siri. Tajribaning vazifasi: tekshiriluvchining musobaqa sharoitidagi maksimal harakat tezligi ko’rsatkichlari bilan individual bajarishdagi ko’rsatkichlarini solishtirish va xulosalar chiqarish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
