|
HALQUM
Halqum yoki yutqin (pharynx) voronkaga o‘xshash, pastga tomon torayib tuzilgan. U kalla suyagining tubi (asosi)dan boshlanib, og‘iz va burun bo‘shliqlariga keng ochilib turadi. Halqumni (orqa tomondan) umurtqa pog‘onasi va undagi muskullar chegaralaydi, old tomonda hiqildoq joylashib, halqumga tutashib turadi.
117- . Og‘iz bo‘shlig‘i va hiqildoqning sagittal kesimi.
1–sinus frontalis; 2–concha nasalis media; 3–concha nasalis inferior; 4–cavum oris; 5–vestibulum oris; 6–m. genioglossus; 7–m. geniohyoideus; 8–m. mylohyoideus; 9–corpus ossis hyoideum; 10–cavum laryngis; 11–cartilgo thyroidea; 12–trachea; 13–esophagus; 14–cartilago cricoidea; 15–pars laryngea pharyngis; 16–epiglottis; 17–pars oralis pharyngis; 18–arcus palatopharyngeus; 19–tonsilla palatina; 20–arcus palatoglossus; 21–uvula; 22–pars nasalis pharyngis; 23–arcus atlantis; 24–torus tubarius; 25–processus pharyngeus; 26–tonsilla pharyngea; 27–ostium pharyngeum tubae auditivae; 28–sinus sphenoidalis; 29–apertura sinus sphenoidalis; 30–concha nasalis surpema; 31–concha nasalis superior; 32–velum palatinum; 33–palatum durum.
Halqum bo‘shlig‘i burun, og‘iz va hiqildoq qismlaridan iborat.
H a l q u m n i n g b u r u n (pars nasalis) q i s m i eng tepa qism bo‘lib, burun bo‘shlig‘iga bir juft xoana (bo‘shliq) orqali qo‘shilib turadi. Bu qismning pastki chegarasi yumshoq tanglay ro‘parasida bo‘lib, bu yerdan halqumni o‘rta quloq bilan tutashtiruvchi eshituv nayi (ostium pharyngeum tubae) boshlanadi. Nayning tog‘ayi halqum tomonga sal bo‘rtib chiqqan (torus tubarius). Uni shilliq parda o‘rab, orqa tomonida bir oz chuqurlikni vujudga keltiradi. Shu chuqurlikda eshituv nayi bilan yumshoq tanglay o‘rtasida limfa to‘qimasidan tuzilgan murtak (tonsilla tubaria) joylashgan.
H a l q u m n i n g o g‘ i z q i s m i (pars oralis) old tomondan tomoq (fauces) orqali og‘iz bo‘shlig‘iga tutashadi. Halqumning bu qismi ham havo, ham ovqat o‘tadigan umumiy yo‘l bo‘lganidan bu ikki jarayonni yumshoq tanglay tartibga solib turadi. Ovqat luqmasi yutilganda yumshoq tanglay taranglashib ko‘tarilib havo yo‘lini to‘sadi, natijada havo o‘tmaydi. Halqum orqa devorining yuqori qismida limfa to‘qimasidan tuzilgan murtak (tonsilla pharyngea s. adenoidea) joylashgan. Halqum devorlarida ikkita nay murtagi, bitta halqum murtagi bilan bitta til murtagi va tanglay murtaklari halqa shaklida joylashgan. Shuningdek, oralig‘ida ko‘pgina limfa to‘qimalarini uchratish mumkin. Bu – Pirogov murtak halqasi bo‘lib, organizmda himoya vazifasini bajaradi.
H a l q u m n i n g h i q i l d o q q i s m i – pars laryngea (129- lar) birmuncha kalta, u hiqildoqning orqa tomonida joylashgan. Halqumning bu qismi pastda qizilo‘ngachga qo‘shilib ketadi. Halqum hiqildoq qismining oldingi devorida kirish teshigi bo‘lib, uni yon tomondan burmalar chegaralab turadi. Ovqat luqmasi o‘tish paytida hiqildoqqa o‘tish teshigini hiqildoq usti tog‘ayi (hiqildoq qopqog‘i) yopib turadi. Suyuqliklar esa hiqildoq teshigining ikki yonboshidagi egatchalar orqali qizilo‘ngach tomonga o‘tadi. Halqumning devori uch qavat bo‘lib, ichki –shilliq parda, o‘rta – muskul parda va tashqi – biriktiruvchi to‘qima pardadan iborat.
Sh i l l i q p a r d a – tunica mucosa og‘iz, burun bo‘shlig‘idagi shilliq pardaning davomi hisoblanadi. U ko‘p qavatli yassi epiteliy bilan qoplangan. Burun qismi esa kiprikli epiteliydan tuzilgan. Shilliq parda ostida ko‘pgina shilliq bezlar joylashgan. Halqumda shilliq qavati rivojlanmagan. Shilliq parda muskul parda bilan fibroz to‘qima orqali qo‘shilib turadi.
M u s k u l p a r d a – tunica muscularis ko‘ndalang- targ‘il muskullardan tuzilgan. Cherepitsaga o‘xshab ustma-ust joylashgan halqumning uchta (yuqori, o‘rta va pastki) qisuvchi muskullari – mm. constrictor pharyngis superior, media et inferior tafovut qilinadi. Halqumning yuqori qisuvchi muskuli kalla suyagining tubi (asosi) dan boshlansa, o‘rta qisuvchi muskul til osti suyagidan, pastki muskul hiqildoq tog‘aylaridan boshlanadi, muskul parda halqumni ikki tomonidan o‘rab, o‘rta chiziqda tutashadi. Bundan tashqari, halqumni ko‘taruvchi ikki juft muskul mavjud:
1. Bigizsimon o‘siq – halqum muskuli – m. stylopharyngeus chakka suyagining bigizsimon o‘sig‘idan boshlanib, halqum devoriga yopishadi.
2. Halqum-tanglay muskuli – m. palatopharyngeus yumshoq tanglaydan boshlanib, halqum devoriga va qisman hiqildoqqa yopishadi.
Halqumning siquvchi va ko‘taruvchi muskullari qisqarish tufayli ovqat asta-sekin yuqoridan pastga, qizilo‘ngach tomon yo‘naladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
