Mavzu: So`zlashuv nutq uslubi

204- QMBKICH ODILOV MANSURBEK Mavzu: So`zlashuv nutq uslubi

REJA:

1)SO`ZLASHUV USLUBI VA UNING XUSUSIYATLARI

2)NUTQ USLUBLARI.

3)NUTQIY KOMPANENTLIKKA RIOYA QILISH

So‘zlashuv uslubi va uning xususiyatlari

• So‘zlashuv uslubi va uning xususiyatlari
• Bu uslub xamma uchun umumiy va til vositalarini saylab ishlatishda erkindir. Bu uslubda metaforik so’zlar, dialetzmrlar, vul`garizm va frazeologik iboralar ko’proq ishlatiladi. Turli ekstralingvistik faktor –qo’l, bosh, badan harakatlari mimikalar so’zlashuv nutqi uslubiga xosdir.So’zlovchi yoki yozuvchi o’z oldiga qo’ygan maqsadi va vazifasi, voqiylik va nutq sharoitiga qarab til vositalarini tanlab ishlatadi. Jumladan ma`lum bir soxa vakili bo’lgan olim o’z ilmiy nutqida shu soxaga xos atamalarni tanlab ishlatsa, shoir yoki yozuvchi badiy estetik ma`noli so’zlarni topib ishlatishga harakat qiladi, ya`ni bir voqiylik mazmuni turlicha shakllarda ifoda qilinadi. Chunonchi:- Quyosh Sharqdan chiqib, G’arbga botadi (ilmiy uslub)- Quyosh Sharq yoqasidan zar kokilini tarab G’arb ufqiga bosh qo’yadi (badiiy uslub).

So‘zlashuv uslubi uchun xos bo‘lgan eng asosiy xususiyat bu uslubda adabiy til me’yorlariga rioya qilinishi va nutqning dialogik xarakterda ekanligidir. Bu uslub uchun xos bo‘lgan xususiyatlar quyidagilar:

• So‘zlashuv uslubi uchun xos bo‘lgan eng asosiy xususiyat bu uslubda adabiy til me’yorlariga rioya qilinishi va nutqning dialogik xarakterda ekanligidir. Bu uslub uchun xos bo‘lgan xususiyatlar quyidagilar:
• 1) uslubiy bo‘yoqdor so‘zlardan foydalaniladi: do‘ndiq, vaysamoq, bashara kabi;
• 2) nutq jarayonida tovushlarning tushib qolishi, orttirilishi kuzatiladi: matbachi ( matbaachi) mazza (maza), haqqi (haqi) kabi;
• 3) izohlovchilardan ko‘proq foydalaniladi: Salima opa, Toshpo‘lat do‘xtir kabi;
• 4) iboralar, maqol, matal, hikmatli so‘zlar ko‘p uchraydi: jonim chiqdi, boshi ochiq,... kabi;
• 5) so‘zlar tarkibidagi unli, undoshlarni cho‘zish: ka-a-atta, huv-v-v kabi;
• 6) gap bo‘laklarining tartibi erkin bo‘ladi, to‘liqsiz gaplardan, undalmali gaplardan foydalaniladi.