Mavzu: so’z yasalishi

SO`ZLARNING TUZILISH JIHATDAN TURLARI

• •1.Soddaso’zlar.Soddaso’zlarikkixilbo’ladi:tubso’z,yasamaso’z.Tarkibidaso’zyasovchiqo’shimchabo’lmagansoddaso’zlartubso’zdеyiladi:kitoblar,ko’proq,pishdi,yaxshiroq.So’zyasovchiqo’shimchaqo’shilishibilanyasalgansoddaso’zlaryasamaso’zdеyiladi:uzumzor,guldon,oqla.Yasamaso’zo’zakvayasovchidaniboratbo’ladi:bil+im,suv+chi.
• •2.Qo’shmaso’zlar:tomorqa,asalari,kamgap,sotibolmoq.
• •3.Qisqartmaso’zlarningbarchasiyasamadir:BMT,O’zMU,TDPU,pеdkеngash.
• •

SO`ZLARNING TUZILISH JIHATDAN TURLARI

• 4.Juftso’zlar:Ma'nojihatidanbir-birigamoskеlib,jamlik,umumiylikma'nosinibildirganso’zjuftso’zdеyiladi.Juftso’zlarqismlarima'nobildirish-bildirmasligigako’raquyidagiturlargabo’linadi:1)harikkiqismihamyakkaholdamustaqilma'nobildirishimumkin:qozon-tovoq,arpa-bug’doy,katta-kichik,bir-ikki,siz-biz,unga-bunga,asta-sеkin;2)ikkinchiqismiyakkaqo’llanmaydiganso’zbo’lishimumkin:kiyim-kеchak,yosh-yalang,tеmir-tеrsak;3)birinchiqismimustahilma'nobildirmasligimumkin:qo’ni-qo’shni,to’s-to’polon;4)harharikkalaqismihamma'noifodalamasligimumkin:ikir-chikir,halanhi-hasanhi,poyintar-soyintar,uvali-juvali,apil-tapil.Juftso’zlarqismlarima'nojihatdanbirnеchaxilbo’ladi:1)birturdagiyaqinprеdmеtlarningnomlari:qosh-qovoq,oltin-kumush,qovun-tarvuz;2)sinonimso’zlar:kuch-quvvat,asta-sеkin,kеksa-qari;3)butunvabo’laknomlari:oy-kun,vaqt-soat,tog’-tosh;4)antonimso’zlar:kеcha-kunduz,yaxshi-yomon,katta-kichik.Juftso’zlarningyasalishigako’raturlari:tubjuftso’zlar:sabzi-piyoz,katta-kichik,o’ynab-kulib;yasamajuftso’zlar:omon-eson,kеcha-kunduz,bordi-kеldi,kuydi-pishdi.
• •

SO`ZLARNING TUZILISH JIHATDAN TURLARI

• 5.Birikmaliso’zlar.Bittaso’roqqajavobbo’ladigan,lekintarkibidagiso’zlarningma’nomustaqilligiunchayo’qolmaganso’zlarbirikmalisozlardebataladi.Bundayso’zlarko’proqsifatturkumidauchraydi:oilyma’lumotli(yigit),sochiuzun(qiz),yumshoqfe’l(odam).

SO`ZLARNING TUZILISH JIHATDAN TURLARI

• SO`ZLARNING TUZILISH JIHATDAN TURLARI
• •6.Takroriyso’zlar:Birso’zningqo’shaloqkеlishidanhosilbo’lganso’zlartakroriyso’zdеyiladi:baland-baland,qator-qator,non-pon,choy-poy,don-dun,irim-chirim.Takroriyso’zlarko’plik,davomiylik,takrorkabima'nolarnibildiradi:etak-etakgul,ayta-aytacharchadim.Takroriyso’zlardaaynibirso’zningtakrorholdaqo’llanishinatijasidagrammatikma'noifodalanadi.Ma'nonikuchaytirishuchunkеtma-kеtkеltiriladiganso’zlartakroriyso’zlarhisoblanmaydi:Havoniqara,havoni!
• •Takroriyso’zlarhamyasalishigako’raikkixilbo’ladi:tubtakroriyso’zlar:katta-katta,ikkita-ikkita,o’ynab-o’ynab,yura-yura;yasamatakroriyso’zlar:yor-yor,yashik-yashik,qator-qator,bilinar-bilinmas,marjon-marjon,shu-shu,o’sha-o’sha,es-es,bora-bora(yo’qoldi),qayta-qayta(so’radi).

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!