Mavzu: So'lak Bezlari tarkibiy shirasining ahamiyati

Mavzu:Gomeastoz
Reja:
1. Gomestaz haqida tushuncha.
2. Gomeostazning turlari.
3. Fibrinoliz va uning turlari

Gomeostaz deb –oliy darajada taraqqiy etgan organizmlar - shu jumladan inson organizmning doimo o’zgarib turuvchi tashqi muhit omillariga malum chegaralar doirasida erkin yashashi uchun zarur bo’lgan ichki muhiti barqarorligining tartibga solinib turilishi,yani meyoriy darajasining taminlanishiga aytiladi.

Organizmning ichki muhiti deganda - qon, limfa, orqa miya suyuqligi va to’qimalararo
suyuqliklar tomanidan malum fiziologik mexanizmlar asosida yaratiladigan muhitni tushunishimiz lozim. Bu suyuqliklar majmuasi organizmning barcha hujayralari bilan aloqada bo’lib, modda almashinuv jarayonlarini taminlaydi. Organizmning ichki muhiti ayni paytda tashqi muhiti bilan ham teri, shilliq qavatlar, meda ichak tizimi epiteliy qavati orqali uzviy bog’langan.
Organizm ichki muhitining kimyoviy va fizikaviy xususiyatlarining barqarorligidan iborot
gomeostaz organizm barcha tizimlarning jumladan: nafas azolari, qon aylanishi tizimi, ovqat hazm qilish va chiqarish azolarining uzluksiz faoliyati tufayli taminlanadi.
Organizm o’zining biologik va fiziologik ko’rsatgichlarini doimiy ravishda saqlab
turishdek universial xususiyatga ega. Organizmning bunday o’z ichki muhit barqarorligini
taminlab turuvchi asosiy mexanizm, uning o’z-o’zini boshqarish va tartibga solib bora olish
xususiyatidir.
Organizm gomeostazining barqarorligi –salomatlikning belgisi bo’lib,uning buzilishi
kasallik keltirib chiqaradi. Tana haroratining bir maromda saqlanishi,qon bosimi,nafas olish
parametrlari,kislota – ishqor muvozanati, qon, limfa to’qimalararo suyuqlik tarkibi doimiyligining taminlanishi organizmning tashqi muhitining doimiy ravishda o’zgarib boruvchi sharoitlariga moslasha olishini,uning slomatligini ko’rsatadi. Demak, sog’lom gomeostaz uchun kurash –salomatlik uchun kurash demakdir.
Fibrinoliz - bu qon quyqalarini va / yoki qon quyqalarini eritib yuboradigan jarayon. Bu gomeostaz mexanizmining ajralmas qismidir va har doim suyuqlik - qonning ivishi bilan birga keladi. Ushbu jarayon unga ko'payadigan ko'plab madaniy omillarni o'z ichiga oladi. Fibrinoliz - bu tananing muhim himoya reaktsiyalaridan biri bo'lib, qonning harakatlanishi uchun magistral bo'lib xizmat qiladigan fibrin tomirlarining tiqilib qolishini oldini oladi. Yana bir muhim funktsiya - bu qon to'xtatilganidan keyin kuzatilishi mumkin bo'lgan qayta ko'rib chiqish. Fibrinoliz fibringa bo'linishni o'z ichiga oladi, bu plazmin yordamida amalga oshiriladi. Plazmin oqsillari qondagi, ammo faol bo'lmagan plazminogen shaklida. Tashqi faollashtirish Fibrinoliz fazalari faollashuv shakliga ko'ra tashqi va ichki bo'linadi. Tashqi aktivizatsiya mexanizmi faqat to'qima aktivatorlari to'plami mavjud bo'lganda mumkin. Qoida tariqasida, ikkinchisi qon tomir endoteliyida sintezlanadi. Ushbu molekulalar tarkibiga quyidagi moddalar kiradi. Urokinaz - bu PLAU geni (10 xromosoma) bilan kodlangan odamning serin proteazidir. TAP - bu to'qima plazminogen faollashtiruvchisi. Ichki faollashtirish Ichki faollashtirishni amalga oshirish plazma aktivatorlari va oq qon hujayralari, qizil qon tanachalari va trombotsitlar kabi qon elementlaridan foydalanish orqali ro'y beradi. Faollashtirish mexanizmining ichki tizimi Xagemanga bog'liq va mustaqil shaklga bo'linadi. Ikkinchi tur (mustaqil) faqat unga bevosita ta'sir ko'rsatadigan C va S oqsillari mavjud bo'lganda amalga oshiriladi. Ta'sirli fibrinoliz ta'sir qiladi, shuningdek, plazminogenlarning plazmaga aylanishiga sabab bo'lgan kallikreinning mavjudligi zarur. Xagemanga bog'liq shaklning asosiy maqsadi qon tomir to'shagini fibrindan barqaror bo'lmagan shaklda tozalashdir. Inhibisyon jarayoni Fibrinoliz - bu bir qator inhibitiv va faollashtiruvchi moddalar bilan birgalikda fibrinolitik faollik fenomenini aniqlaydigan va ularning xususiyatlarini o'zaro bog'liqligi orqali aniqlaydigan jarayon. Qon plazmasida fibrinoliz jarayonini sekinlashtiradigan inhibitorlar to'plami mavjud. Eng muhim inhibitorlardan biri plazmin, tripsin, kallikrein, urokinaza va TAP ni bog'laydigan alfa2-plazmin. Boshqa kuchli inhibitiv moddalar: C1-proteaz inhibitori va boshqalar. Ular nafaqat qon plazmasi, balki fibroblastlar, makrofaglar va monotsitlar tomonidan ham ishlab chiqarilishi mumkin. Boshqaruv shakli Koagulyatsiya va fibrinoliz jarayonlari bir-biri bilan doimiy muvozanatda. Fibrinolizning kuchayishi hodisasi simpatik asab tizimidagi o'zgarishlar (ohangning oshishi) va adrenalin va norepinefrin kabi gormonlar chiqarilishining ko'payishi bilan izohlanadi. Ushbu uchta sabab Hageman omilining faollashishiga olib keladi. Ikkinchisi, o'z navbatida, ichki va tashqi mexanizmlarni ishga tushiradi. Fibrinoliz va qon ivish jarayonlarining asosiy efferent regulyatorlari qon tomir devorlari. Homiladorlik darajasi Homiladorlik paytida fibrinoliz tezligi kelajakdagi onaga e'tibor berish kerak bo'lgan juda muhim nuqta. Agar homilaning me'yoridan oshib ketsa yoki tushirilsa, bu keraksiz asoratlarning oldini oladi. Fibrinoliz - bu qon quyqalari va qon quyqalaridagi eritma. Bu bachadonda inson bolasining shakllanishiga bevosita ta'sir qiladi. Kontseptsiyadan so'ng fibrinoliz hodisasi bilan bog'liq bo'lgan fibrinogen ko'rsatkichi uning tanadagi ahamiyatini juda kichikdan katta hajmgacha o'zgartirishi mumkin. Uning darajasini aniq aniqlash uchun klinik tadqiq qilish kerak. Bola tug'ilishi katta qon yo'qotish bilan birga keladi va etarli miqdordagi fibrinogen bo'lmasa, bu katta qon manbalarining yo'qolishiga olib keladi. Fibrinoliz jarayoni fibrinogenning o'zi kabi platsenta faoliyati uchun juda muhimdir. Ikkala omil ham xomilalik rivojlanishning kechikishi kabi juda istalmagan asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin. Fibrinogen darajasi va fibrinoliz tezligi to'g'risidagi ma'lumotlarga asoslanib, shifokorlar onada yaqqol yallig'lanish jarayonlarining mavjudligi, shuningdek nekrotik to'qima konfiguratsiyasi haqida xulosa chiqarishlari mumkin. Tabiat bu muammoni homiladorlik davrida fibrinogen darajasini oshirish orqali hal qildi. Fibrinogen darajasi Homiladorlikdan oldin ayollar uchun norma litrdan ikki dan to'rt grammgacha bo'lgan ko'rsatkichdir. Meva hosil bo'lgandan keyin bu ko'rsatkich olti grammgacha ko'tariladi. Ushbu ko'rsatkich hali ham norma hisoblanadi. Uchinchi trimestrda fibrinogenning sezilarli darajada oshishi kuzatiladi. Homiladorlik davrida fibrinogenning ko'payishi tananing homila shakllanishiga normal reaktsiyasi bo'lishiga qaramay, uning qiymati (fibrinogen) hali ham o'z chegarasiga ega, uning mavjudligi patologik jarayonlarning shakllanishini ko'rsatishi mumkin. Bunday hollarda bemorni tekshirish gemostaziogram yordamida buyuriladi. Fibrinoliz - bu nimani anglatadi? Ushbu savolga javob berib, biz fibrinogen tushunchasiga ham to'xtadik. Fibrinogenning pasayishi va fibrinoliz jarayonining o'zgarishi qanday oqibatlarga olib keladi? Onaning tanasidagi yuqoridagi o'zgarishlar uning devorlarini tashkil etuvchi platsenta to'qimalarining muddatidan oldin ajralishiga, shuningdek gipoksiya va homilaning to'yib ovqatlanmasligiga olib kelishi mumkin. Fibrinogenning past qiymati bu og'riqli holatlarga olib kelishi mumkin: gepatit; b2 va C vitaminlarining o'tkir etishmasligi; preeklampsi; tomir ichiga tarqalgan tarqalgan qon ivish. Qoida tariqasida fibrinogenning qon tarkibidagi etishmasligi kech toksikoz - gestoz fenomenidan kelib chiqadi. "Fibrinoliz" atamasi qon quyqasini eritib yuborish jarayonini anglatadi. Koagulyatsiya jarayonida fibrinoliz qon ketish to'xtaganidan keyin tananing shikastlanish zonasidan tashqaridagi mintaqalarida mikrosirkulyatsiya buzilishining oldini oladi - trombni qayta yig'ish va trombni hosil bo'lish joyidan distaliyadagi to'qimalarda qon ta'minoti tiklanishi. Qon pıhtısını yo'q qilish (liziz) jarayoni fibrin va fibrinogenning faol komponentlari plazmin bo'lgan fermentlar tizimi bilan bog'liq. Plazmin fibrin, fibrinogen, V, VII, XII omillarni, protrombinni gidrolizlaydi.