Mavzu. Siyosatshunoslik fani predmeti, maqsad va vazifalari

Federativ davlat hokimiyati — bu teng huquqli respublikalar, muxtoriyatlar, shtatlar, erlar, kantonlar, viloyatlar va okruglarning ixtiyoriy birlashuvi natijasida vujudga keladigan siyosiy hokimiyat shaklidir.

Hozirgi kunda federativ davlatlar hokimiyatiga Argentina, AQSH, Braziliya, Avstraliya, Meksika, Germaniya, Rossiya, Hindiston va boshqalar kiradi.

Murakkab shakldagi davlat hokimiyatiga konfederatsiyani ham kiritish mumkin. U muayyan maqsadlarda — iqtisodiy, mudofaa va boshqa sohadagi muammolarni birgalikda hal etish uchun tuziladi. Bu holda davlat ayrim huquqlarini ittifoqqa bersa-da, o‘zining to‘la suverenitetini, mustaqilligini va bir butunligini saqlab qo­ladi.

Konfederatsiya — bu to‘la mustaqil davlatlarning ko‘ngilli ittifoqidir.

Shunday qilib, davlat hokimiyati - (davlat apparati) - bir-biri bilan o‘zaro bog‘liq bo‘lgan muayyan tuzilmaga birlashgan davlat hokimiyatini amalga oshiruvchi davlat organlarining tizimidir. Davlat hokimiyati - xalq hokimiyatining maxsus tuzilma - davlat orqali amalga oshirilishi. Davlat o‘zining organlari orqali siyosiy hokimiyatni amalga oshiradi. Hokimiyat davlat qo‘lida to‘plagandagina u malakali va samarali amalga oshirilishi mumkin. Davlat o‘ziga tegishli hokimiyat yordamida va ta’sir choralarini qo‘llaydi. Davlat hokimiyati qonuniydir, ya’ni davlatning, uning organlarining vakolatlari qonun bilan belgilab qo‘yiladi. Davlat hokimiyati hayotning hamma sohalariga ta’sir qilib turuvchi, ijtimoiy jarayonlarnitartibga soluvchi yetakchi siyosiy kuch hisoblanadi. Siyosiy hokimiyatning boshqa biron-bir shakli davlat hokimiyati singari keng imkoniyatga ega emas.

«Partiya» so‘zi lotincha «partio» so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, «ish», «qism» degan ma’nolarni anglatadi. Siyosiy partiya - aholining, sinfning, ijtimoiy qatlam yoki qatlamlarning bir qismi. Uning paydo bo‘lishini siyosatshunoslar burjua demokratiyasining vujudga kelishi davriga nisbat beradilar. Biroq davlatlarning konstitutsiyalarida partiya haqidagi moddalar faqat XX asrga kelib paydo bo‘ldi.

Hozirgi zamon jamiyatining siyosiy hayoti murakkab, ziddiyatli va xilma-xildir. Bugun biron-bir siyosiy partiya mavjud bo‘lmagan davlatni tasavvur qilish qiyin. Hozirgi dunyoning aksariyat mamlakatlarida ikki partiyaviy yoki ko‘ppartiyaviy tizimlar mavjud.

Siyosiy partiyalar siyosiy hokimiyat mexanizmining faoliyat ko‘rsatishida ishtirok etadi yoxud unga muayyan ta’sir o‘tkazadi. Ular faoliyatining asosiy jihati aholi, siyosiy ongining shakllanishiga ta’sir ko‘rsatishidir.

Siyosiy partiya ko‘p mezonli va murakkab hodisa bo‘lganligi tufayli uni ta’riflashga ham turlicha yondashuvlar mav­jud. Umuman olganda, uchta ana shunday asosiy yondashuv ajratib ko‘rsatiladi. Ayrimlar partiyani ko‘prok, mafkuraviy birlashma sifatida tushunadilar. Boshqalar partiyani saylov jarayoni, saylovoldi kurashi, hokimiyatni egallashga intilish bilan bog‘liq holda ta’riflaydilar. Markschilar «partiya» tushunchasiga sinfiy nuqtai-nazardan ta’rif beradilar. Ular partiyani sinfning eng ongli, uyushgan, o‘z manfaatlarini himoya qiladigan qismi deb hisoblaydilar.

Shunday qilib quyidagi ta’rifni asos sifatida qabul qilish mumkin: siyosiy partiya - fuqarolarning eng faol, mafkuraviy mushtaraklik bilan bog‘langan, davlatda hoki­miyatni qo‘lga olishga intiluvchi qismi, ixtiyoriy ittifoqi. Hokimiyat - har qanday