Mavzu. Siyosatshunoslik fani predmeti, maqsad va vazifalari

Abu Rayhon Beruniy (973—1048) Ma’mun Akademiyasining a’zosi bo‘lib, 200ga yaqin ilmiy asarlarning muallifi. Evropada olim Al Boron nomi bilan mashhur. Farobiy kabi Beruniy ham buyuk qomusiy olim Uning «Geodeziya», «Mineralogiya», «Mas’ud qonuni», «Saydana», «Hindiston» kabi asarlari ma’lum va mashhur. Beruniy bosqinchilik, zulm, adolatsizlikni qattiq qoralaydi. Arab bosqinchiligi tufayli Vatanimizda sodir bo‘lgan madaniy yodgorliklarning yo‘q qilinishini qattiq qoralaydi. Jamoa va til kishilarning birlashuvi natijasida vujudga kelgan deb ta’kidlaydi.

Abu Rayhon Beruniy birinchilardan bo‘lib dunyo tarixi va madaniyatini u yoki bu mamlakatning geografik joylashuvi nuqtai-nazaridan yoritib berdi. Muayyan darajada uni geosiyosatning otasi deb atash ham mumkin. O‘z vaqtida Abu Rayxon Beruniy «Xristafor Kolumbdan qariyb besh asr oldin okean ortida quruqliq, ya’ni keyinchalik Ame­rika deb nom olgan qit’a borligini bashorat qilib, ilmiy asoslab bergan»¹⁷.

Beruniy har uch oyda almashinib turadigan fuqarolar to­monidan galma-galdan boshqariladigan davlatni ideal deb hisobladi, lekin uning fikricha, boshqaruvchi fuqarolar faqat zodagonlardan va yirik er egalaridan bo‘lishi zarur edi. Shuningdek, davlatning muvaffaqiyatli faoliyat ko‘rsati­shi uchun o‘zaro yorham, tinch-totuv yashash va umumjahon farovonligi singari qoidalarga rioya qilinishi lozim. U ayniqsa, davlatlarning tinch-totuv yashashini ko‘p targ‘ib qildi, chunki uni xalqning baxt-saodati va farovonligining garovi deb bilardi. Boshqaruv shakli haqidagi masalada u monarxiya shaklini qo‘llab-quvvatladi va uni boshqaruvning ideal shakli, deb hisobladi. Beruniyning fikriga ko‘ra, davlat va qonunlar inson baxt-saodati uchun xizmat qilishi, davlatni esa ma’rifatli podsho boshqarishi lozim edi.