Mavzu: Sirka kislotasini ishlatish bo’yicha hisoblar. Reja: Sirka kislotasining haqida qisqacha ma’lumotlar

75-misol. 140 kg kislotaliligi 1,4% bo’lgan tomat qaylasi tayyorlash uchun
qancha 80% -li sirka essentsiyasi kerak (sirka kislotasi hisobida), agar bu miqdoridagi qaylaga kislotaliligi 1% bo’lgan 80 kg 12% -li tomat qaylasi ishlatilgan bo’lsa. Berilganlarni (64) formulaga qo’yib hisoblaymiz.

= =1.45 kg.
Sirka yoki sirka kislotasining kerakli miqdorini uning tarkibidagi sirka
kislotasi hamda 100 kg tayyor maxsulotdagi miqdoriga qarab (%-da) Uni nomogrammaga asosan topish mumkin. Nomogrammadan quyidagi tartibda foydalaniladi. 1.Tayyor maxsulotda 0,5% sirka kislotasi bo’lishi uchun 100 kg meva marinadiga necha kg 80% -li sirka kislotasi solish kerak.
Bu maqsadda abstsissa o’qida 80% -ga mos nuqtadan 0,5% kislotalilikka
mos keladigan egri chiziq bilan kesishguncha vertical chiziq o’tqazamiz.
Kesish nuqtasidan ordinata o’qi bilan kesishguncha gorizontal chiziq
o’tqazamiz. Chapdagi shkaladan 80% -li sirka essentsiyasi miqdorini olamiz. U 0,62 kg- ga teng. 2.Tayyor marinadda 0,8% sirka kislotasi bo’lishi uchun 6% sirka kislotali 1000 kg sabzavot marinadiga qancha sirka kerak.
Buning uchun abstsissa o’qining 6% sirkaga mos nuqtasidan 0,8%
kislotalilikka mos grafik bilan kesishguncha vertikal chiziq o’tqazamiz. Keyin kesish nuqtasidan ordinata o’qi bilan kesishguncha gorizontal chiziq o’tqazamiz. Unda 6% -li sirkaning 100 kg maxsulotga kerakli miqdorini topamiz. U 13,2 kg-ga teng, 1000 kg maxsulotga esa 132 kg bo’ladi.
Ba’zan marinad tayyorlashda quyiladigan eritmada tayyor maxsulotda
kerakli foyizini ta’minlash uchun sirka kislotasi kontsentratsiyasini topishga to’g’ri keladi. Bu tur hisoblarni bajarganda quyuq faza (meva, sabzavot va boshqa) va quyiladigan suyuqlikning nisbatini bilish zarur. Faraz qilaylik qadoqlash vaqtida 100 kg maxsulotda M kg quyuq faza va 3 kg quyiladigan suyuqlik bor. Tayyor maxsulotda sirka kislotasi miqdori m1% -ni tashkil qilishi kerak. Bu holda sirka kislotasining miqdori massa bo’yicha kg-ni tashkil qiladi.
Tayyor marinadda kislotaning miqdorni ta’minlash uchun quyiladigan sirkali quyilmadagi kislota miqdorini aniqlash nomogrammasi.
Sirka kislotasining bu miqdori quyuladigan suyuqlikning sirka kislotasi
miqdoriga teng.
=

y – quyiladigan suyuqlikdagi sirka kislotasi miqdori,%. Bundan:

(65)