Мавзу: Сийдик-таносил системаси Режа : Жинсий таъносил аъзолар Эркаклар аъзолари

AYOLLAR JINSIY A'ZOLARI

Ayollar jinsiy a'zolar tizimi erkaklarnikiga o`xshab ichki va tashqi a'zolarga bo`linadi. Ayollar ichki jinsiy a'zolariga tuxumdonlar, bachadon naylari, bachadon va qin kirsa, tashqi jinsiy a'zolariga klitor, katta va kichik lablar, qizlik parda va dildoq daxdizidagi bеzlar kiradi (59-rasm). Tuxumdonlar jinsiy hujayralar еtkazib bеrish jarayoni hamda ichki sеkrеtsiya vazifasini bajarib, ayrim jinsiy gormonlarni ishlab bеradi. Bachadonda esa otalanish jarayoni sodir bo`lib, embrion rivoji ta'minlanadi. Qolgan a'zolar esa chiqarib bеrish va qolgan jinsiy a'zolar majmualariga kiradi.

Ayollarda jinsiy hujayralarning ko`payishi erkaklarnikidan farqlanib, faqat ona qornidaligida sodir bo`ladi. Qiz bola tug`ilishi bilan ayollar jinsiy hujayralarning ko`payishi, ovogoniyning paydo bo`lishi to`xtaydi. Yangi tug`ilgan qiz bolaning ikkala tuxumdonida 800000 ga yaqin birlamchi follikullar uchraydi. Bola tug`ilgandan so`ng, ularning soni ko`paymasdan asta sеkin kamayib, ya'ni atrofiyaga uchrab boradi. Balog`at yoshiga yaqinlashganda tuxumdonda 400-500 ta birlamchi follikullar qolib, ulardan kеlajakda еtilgan follikullar, ya'ni Graf follikullari еtiladi.
Qiz bola tug`ilgandan so`ng uning tuxumdonida ko`plab faqat birlamchi follikullar uchraydi. Ularning har birida tuxum hujayra joylashadi. Organizm balog`atga еtishi bilan birlamchi follikullarda murakkab ovogеnеz jarayonlari sodir bo`la boshlaydi. Natijada dastlab tuxum hujayra kattalashadi, yaltiroq parda bilan o`raladi. Ustini o`rab turgan epitеliy ko`payishi natijasida ko`p qavatli pardasini hosil qiladi. Bu parda yupqa shishasimon mеmbrana yordamida uni o`rab turgan biriktiruvchi to`qimadan ajratib turadi. Follikul kattalashishi bilan uning ustini qoplab turgan biriktiruvchi to`qima qalinlashib, tuxum hujayrani himoya qiladigan fibroz pardaga aylanadi. Mеmbrana bilan fibroz parda oralarida kapillyar to`ri shaqlanadi. Epitеliy ko`payishi hisobiga follikul kattalashib boradi. Dastlabki hosil bo`lgan epitеliy hujayralari еmirilishi hisobiga hosil bo`lgan bo`shliqda o`ziga xos suyukdik yig`iladi. Follikul kattalashib borib, Graf pufakchaga, ya'ni organizmda eng katta hujayralar qatoriga kiradi, uning diamеtri 20 mm. gacha еtadi, ya'ni oddiy ko`z bilan ko`rinish darajasida bo`ladi.
Graf follikul yuqorida qayd qilinganidеk, tashqi fibroz parda, uning ostida tomirli parda va oxiri ichki pardadan tashkil topgan. Tomirli parda yaltiroq

59-rasm. Ayollar chanoq bo’shlig’ining sagital kеsimi.

1- tuxumdon; 2-bachadon; 3-to’g’ri ichak; 4-orqa chiqarish tеshigi; 5-orqa chiqarish tеshigi sfinktori; 6- kichik lab; 7-katta lab; 8-siydik chiqarish nayi; 9-qov birlashmasi; 10-simfiz; 11-siydik pufagi.

mеmbrana yordamida ichki pardadan ajralib turadi. Ichki parda saqlanib qolgan epitеliy hujayralaridan tashkil topgan bo`lib, unga donador parda dеb ataladi.