Mavzu: Signallar turlari va ularni ifodalsh

Mavzu:Signallar turlari va ularni ifodalsh

Reja:

• Reja:

KIRISH

• Signal haqida umumiy tushunchalar
• Analog signallar va raqamli signallar
• Signallarning ifodalanishi

Signal haqida umumiy malumotlar

 

Signal deb biror bir fizik jarayonning bir yoki bir nechta parametrini xabarga mos ravishda o‘zgarishiga aytiladi. Elektr signali deb – elektr jarayonining bir yoki bir nechta parametrini xabarga mos ravishda o‘zgarishiga aytiladi. Shovqin ham xuddi signalga o‘xshab vaqt bo‘yicha o‘zgaruvchi jarayondir. Ammo u hech qanday informatsiyani o‘z ichiga olmaydi. Shuning uchun u signalga zararli ta’sir qiluvchi jarayondir.

Signal deganda biz o‘zatilayotgan yoki qandaydir axborot ko‘rinishdagi vaqt bo‘yicha fizik o‘zgaruvchi har qanday o‘zgaruvchini tushunamiz. Bugungi kunda qo‘yidagi tipdagi signallarga asosiy e’tibor qaratilmoqda:

 Nutqiy signallar, misol uchun kundalik hayotda ishlatiladigan (telefonda gaplashish, radio eshitish );

 Nutqiy signallar, misol uchun kundalik hayotda ishlatiladigan (telefonda gaplashish, radio eshitish );

 Beomedik signallar (elektroensefalogramma, miya signallari );

 Ovozli va audiosignallar;

 Video va telerasmlar;

 Radar signallari(berilgan diapazonda ma’lum bir maqsadga yo‘naltirilgan izlanishlarda qo‘llaniladigan ).

Tabiatda uchraydigan ko‘pgina signallar o‘zining analogli formasiga ega bo‘lib, vaqt bo‘yicha uzliksiz o‘zgaradigan va misol uchun ovozli to‘lqin ko‘rinishida fizik kattaligi bo‘yicha ta’riflanadi. Odatda raqamli signallarni qayta ishlashda ishlatiladigan anolog signallar bir xil oraliqli vaqt intervalida raqamli ko‘rinishga keltiriladi.

Analog signallar

Analog signallar

 

Analog signal ma'lumotlar uzatish usuli bo'yicha vaqt ichida uzluksiz. Buning noqulayligi, shovqinning mavjudligi deb atash mumkin, bu ba'zan to'liq ma'lumotni to'liq yo'qotishiga olib keladi. Ko'pincha bunday holatlar mavjud, ular kodda muhim ma'lumotlarni aniqlab bo'lmaydi va bu erda oddiy buzilishlar mavjud. Analog soʻzi lotinchadan olingan soʻz boʻlib, uzluksiz degan maʼnoni angalatadi. Analog signal vaqt boʻyicha uzluksiz boʻlgan signaldir. Masalan uy telefonidan ATSgacha boʻlgan tarmoqda biz analog signal joʻnatamiz. Analog signalning kamchiliklari(uzoq masofaga yetib bormasligi; halaqit bardosh emasligi; …) sababli hozirgi kunda raqamli signalga almashtirilmoqda. 2018-yili 1- iyuldan Oʻzbekiston TV uzatishlarida raqamli uzatishlarga almashtirild. Analog signal - bu ma'lumot parametrining muayyan doirada uzluksiz ko'rinadigan signal. Yoki uzluksiz vaqt oralig'ida ma'lumotni aks ettiradigan xususiyat miqdori istalgan vaqtda o'zboshimchalik bilan qiymatli signal sifatida taqdim etilishi mumkin. Analog signallar harorat, namlik, bosim, uzunlik, oqim, kuchlanish va hokazolar kabi doimiy o'zgaruvchan jismoniy miqdorlar bilan ifodalanadigan ma'lumotlarni bildiradi.

Analog signallar

Raqamli signallar

 

Raqamli signal bu diskret (raqamli) qiymatlar ketma-ketligi sifatida namoyish etilishi mumkin bo'lgan signaldir. Hozirgi vaqtda ikkilik raqamli signallar (bit oqimi) kodlashning osonligi va ikkilik elektronikasida ulardan foydalanish qulayligi tufayli eng keng tarqalgan.

Raqamli signalning analogdan asosiy afzalliklari:

• Himoyaning yuqori darajasi. Raqamli signalni uzatish xavfsizligi "raqam" shifrlangan shaklda uzatilishiga asoslanadi;
• Signalni qabul qilish qulayligi. Raqamli signalni yashash joyidan har qanday masofada olish mumkin;
• Raqamli eshittirish juda ko'p sonli kanallarni ta'minlaydi. Ushbu imkoniyat raqamli televidenie muxlislariga filmlar va shoularni tomosha qilish uchun ko'plab telekanallarni taqdim etadi;
• Etkazish sifati analogli uzatishlarga qaraganda bir nechta kattalikdagi buyurtmalardir.

Sodda signallarga garmonik signallar misol bo‘ladi. Garmonik signallar, ba’zida garmonik tebranishlar deb ham yuritiluvchi signallarning matematik ifodasi: bu yerda, - boshlang‘ich faza. Garmonik tebranishni faza bo‘yicha siljitish uni vaqt bo‘yicha τ ga siljishini beradi.

Sodda signallarga garmonik signallar misol bo‘ladi. Garmonik signallar, ba’zida garmonik tebranishlar deb ham yuritiluvchi signallarning matematik ifodasi: bu yerda, - boshlang‘ich faza. Garmonik tebranishni faza bo‘yicha siljitish uni vaqt bo‘yicha τ ga siljishini beradi.

Signallar turlari

Murakkab signallar deb oddiy matematik ifoda bilan tasvirlab berish mumkin bo‘lmaydigan vaqt ifodalariga aytiladi. Masalan, so‘zlashuvning bir qismi. Real signallarning ko‘pchiligi murakkab signallardir. Buning uchun bazis deb nomlanuvchi bir qancha elementlar ketma-ketligi ifodasi mavjud. Bu yerda, u(t) signalga bog‘liq bo‘lgan yoyilish koeffitsienti.

Signallarga misollar

Tabiatdagi signallar turli sensorlar yordamida elektron signallarga aylantirilishi mumkin. Bunga misollar kiradi:

Harakat. Ob'ektning harakatini signal deb hisoblash mumkin va elektr signallarini ta'minlash uchun turli sensorlar tomonidan nazorat qilinishi mumkin. Misol uchun, radar samolyot harakatini kuzatish uchun elektromagnit signalni berishi mumkin. Harakat signali bir o'lchovli (vaqt) va diapazon odatda uch o'lchovli. Shunday qilib, pozitsiya 3-vektorli signaldir; qattiq jismning joylashuvi va orientatsiyasi 6 vektorli signaldir. Orientatsiya signallari giroskop yordamida yaratilishi mumkin.

Ovoz. Ovoz vositaning (masalan, havo) tebranishi bo'lganligi sababli, tovush signali bosim qiymatini vaqtning har bir qiymatiga va harakat yo'nalishini ko'rsatadigan uchta kosmik koordinata bilan bog'laydi.

Etiboringiz uchun rahmat