Mavzu: Sigirquyruqnamolar —

2.3 Sigirquyruqnamolar — Scrophulariales qabilasiga kiruvchi o’simliklar turkim turlari
Kunjutdoshlar oilasi — Pedaiiaccae Bu uncha katta bo‘lmagan oilaga sharqiy yarim sharda Tiropik va subtropik shmlakatlarda tarqalgan o‘t va qisman buta o‘simliklar kiradi.Bu o‘simlnklarning ostki barglari qarama-qarshi, ustkilari ko‘pincha navbat bilan joylashadi. Barglari butun, qirqilgan yoki bo‘lakli bo‘ladn. Poyalari odatda shilliq chiqarib turadngan juda ko‘p bezli tukchalar bilan qoplangan. Gullari yirik, ikki jinsli noto‘g‘ri gul bo‘lib, barg qo‘ltig‘idan chiqadi. Gulkosalarn qo‘shilib o‘sgan, 5 yoki 8 tishli bo‘ladi, rangi yashil; gultojlari 5 yoki 8—10 ta tojibarglar qo‘shnlib o‘snshidan hosil bo‘ladi.
2.3 1-rasm Kanakunjut

chetida labga o‘xshagan ikkita chiqig‘i bor, ularning uchtasi ostkisi esa unga qaraganda uzunroq bo‘lib, ostkilab odatda 3 yokita tojibargning, ustki lab 2 yoki 3 ta tojibargning qo‘shilib o‘sishidan hosil bo'lgan. Kosachalar ham, gultojlar ham sertuk bo'ladi. Changchilari 4—5 yoki 10 ta bo‘lib, gultojning ostki qismnga birikkan. Ularning 1 yoki 2 tasi odatda etilib rivojlanmaydi. Urug‘chilari 2 ta, ba’zan 3 yoki 4 ta mevachi barglardan tuziladi. Tugunchalari 2 uyali, ba’zan 4 uyali bo‘ladi; mevalari ko‘sakcha yoki yong‘oqchalardir. Kunjut o‘simligi odatda o‘z-o‘zidan changlanadi, shu bilan birga hasharotlar yordamida chetdan ham changlanadi.
Shumgiyadoshlar oilasi —Orobanchaceae
Shumgiyadoshlar oilasiga bir yillik va ko‘p yillik o‘tlar kiradi. Poyasi seret, etiollangan bo‘lib, xlorofillning faqat asari bor. Barglari juda xam reduksiyalanib, rangsiz tangachalar shaklida bo‘ladi. Gullari shingil yoki boshoq shaklli to‘p gullarga to‘plan- gan bo‘lib. yakka-yakka holdagilari kam uchraydi. Gulqo‘rg‘onlarisso‘shaloq. besh bo‘lakchali, gultojisi ikki labli bo‘lib, 4 ta (2tasi uzun, 2 tasn qisqa) changchnlari bor. Urug‘chnlari ikknta mevachi bargdai tuzilgan. Tugunchalari ustki, bir uyali. Hasharotlar (tuk- li ari) yordamida changlanadi. Mevalari ko‘sakchalar bo‘lnb, ikki pallaga ajralib ochilady. Urug‘lari juda ham mayda (bitta ko‘sagida 2 mingtacha urug‘) bo‘lib, shamol ularni bemalol uchirib ketadi.Shumgiyohlar oilasining 12 turkumi va 140 turi bor, ular asosan SHimoliy yarim sharnnng mo‘‘tadil zonasida tarqalgan. Bulardan eng yirigi va keng tarqalgani shumgiyohlar (Orobanche) turkumidir. Bu turkumning, ikki pallali madaniy va yovvoyi o‘simliklarning (ko‘pincha o‘tsimonlarning) ildizdagi oziqdan foydalanib yashaydigan 100 ga yaqin parazit turi bor.Shumg’iya «xo‘jayni» o‘sishikiing ildnzidagi shira bilan oziqlanib, bu o‘simlikni nimjon qilib qo‘yadi, katijada unkng barvaqt nobua bo‘lishiga va hosilining kamayishiga sabab bo‘ladi. Shumgiyohlarning 42 turi va shu jumladan O‘rta Osiyoda 20 turi uchrayadi Bu turlarving Ba’zichlari o‘simliklarning faqat bitta turida o‘sishga moslashgan bo‘lsa, ba’zi turlari har xil turkum, turlarni va xatgo butun Ooshqa oila o‘simliklarini zararlaydi. Chunonchi faqat bedaga ilashib o'sadi. (O. brassicae) karamdan bo‘lak o‘simlirda uchramaydi. Poliz yoki msr shumgiyohi (O. aegyptiaca) poliz ekinlari (tarvuz, qovun, bodring o‘simliklari) hisobiga yashasa, kungaboqar shumg‘ilsi (O. cumana) kuigaboqar o‘simlardan tashqari pomidor, tamaki o‘simliklari, shuvoqning aksaryat turlari qo‘ytikan (Xanthium) bilan birga o‘sadi.Shumgiyohlarning urug‘i juda mayda bo‘lib, suv bilaya oqib tuproq orasiga kiradi va o‘simliklarning («xo‘jayinning») ildiz shirasi ta’sirida yoki tuproqning kislotaliligi ma’lum darajage etganda unib, boshlaydi. Shumg'iya unayotgan urug‘idan o‘sib chiqadigan, organlarga bo‘linmagan o‘simtasi xo‘jayin o‘simlikning ildiznga qarab boradi va uning ichiga ko'rib o‘tkazuvchi sistemasiga yetib boradi. 5ta oilaning turdan iborat turkumi sistanxe (Cistanclie) Urta Osiyoda tyarqalgan. Bu turkum turlarndan bnri (Cistanche flava) qum sahrolarda juzg‘un Saejgoiuimning aksariat turlar uchraydi