Mavzu: Sifat-so'z turkumi



Download 76,5 Kb.
bet3/5
Sana11.04.2023
Hajmi76,5 Kb.
#927286
1   2   3   4   5
Bog'liq
Sifat haqida ma\'lumot Sifatlarning ma\'no turlari

Sifatlarning otlashuvi
Sifat turkumidagi so'zlar ba'zan ot turkumidagi so'zlarning vazifasini bajarib kelishi mumkin, Bunda sifat o'zining belgilik vazifasini yo'qotib, predmet ma'nosini ifodalash uchun xizmat qiladi: Yaxshidan ot qoladi, yomondan dod.
Sifatlar otlashganda otning morfologik belgilariga ham (ko'plik, egalik, kelishik), sintaktik belgilariga ega bo'ladi (gapda ega, to'ldiruvchi, hol bo'lib keladi): Yaxshi bilan yursang yetarsan murodga, yomon bilan yursang qolarsan uyatga. ( Maqol ).
Sifatlar ko'pincha maqollarda otlashgan shaklda bo'ladi.
Sifatlarning yasalishi.
Sifatlar ikki xil usul bilan yasaladi:
1)morfologik usul bilan; 2) sintaktik usul bilan.

  1. Morfologik usul bilan sifat yasalishi. Bunda sifat yasovchi qo'shimchalaar yordami bilan turli so'z turkumlaridan sifat yasaladi:

-li: a) kuchli, mevali, minishli; b) urganchli, sibirli, tog'li.
Bu qo'shimcha yana so'z birikmalarga va juft so'zlarga (ba'zan ikkinchi komponentga) qo'shilib, sifat yasaydi: qizil yuzli, oq soqolli, yer-suvli, bola-chaqali.
-ki, -qi, -aki, -i: qishloqi, pistaki, tutaki, vaysaqi, yuzaki. Ba'zan-ki yasovchisi-li qo'shimchasi bilan almashinib qo'llanishi mumkin: shunchaki-shunchalik, qishloqi-qishloqlik.
- gi(-ki,-qi): yozgi, bulturgi, tushgi, kuzgi, qishki.
-ba: bahavo, badavlat, bog'lar, kolxozlar badavlat.
-ser: serxosil, sergap, serxarakat, sertashvish, serquyosh.
-ma: qaynatma (sho'rva), ag'darma (etik), bo'yama (soch), yasama (tish).
-chil: epchil, izchil, dardchil.
-chan: ishchan, ko'ngilchan, unituvchan. Bu qo'shimcha- chang shaklida ham uchraydi. Bunday holda ma'noda farq bo'ladi, ya'ni-chan qo'shimchasidan ortiqlik, aktivlik ma'nosini -chang qo'shimchasida «ega emas», ba'zan esa «faqat o'shangagina ega» degan ma'nolarni o'taydi: ko'ylakchang, maxsichang, ishtonchang kabi.
-qoq, -qoq: botqoq, urishqoq, tirishqoq, burishqoq.
Rus tili oraliq kirgan sovet-internasional so'zlar tarkibida sifat yasovchi -on, -(a)n, -in, -iv qo'shimchalari bo'lib, ular tubandagi ma'nolarni anglatadi.-on qo'shimchasi xoslik, aloqadorlik, ma'nolarini bildiradi: revolyusiya-revolyusion, evolyusiya-evolyusion, intonasiya-intanasion, reviziya-revizion kabi.
-a (l) qo'shimchasi ma'lum holatga ega ekanlikni anglatadi.
Forma-formal, gorizon-gorizontal, norma-normal kabi.
-ik qo'shimchasi egalik, xoslik ma'nosini bildiradi: grammatik, sintaktik, kommunistik, sosialistik, pedagogik kabi.
2.Sintaktik usul bilan sifat yasalishi. Bu usulda ikki va undan ortiq so'zlarni turli yo'llar bilan o'zaro biriktirib, predmetning belgi-xususiyatini ifodalash uchun xizmat qiladigan sifatlar yasaladi. Bunday sifatlar tarkibli ya'ni, qo'shma va juft bo'ladi. Bu haqda quyida («sifatlarning tuzilishiga ko'ra turlari» bo'limida) ma'lumot beriladi.



Download 76,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish