Mavzu: Shaxsning shakllanishida diniy tarbiya va diniy tasavvurlar. Reja: Dinning kelib chiqishi va ibtidoiy shakllari

Fetishizmning sokin xarakteri o’zgardi, xudolarning qudratli butlari, mehroblar yoki cherkovlar yoniga o’rnatilgan yirik haykallar shakliga aylandi.

Ba’zan butlar o’rniga ramziy haykalchalar, turli shakldagi toshlar guruhi foydalanildi. Fetishizmning rivojlanishida bu haykal va qurilmalar ibodatxonalarning ramzi bo’lib xizmat qildi.

Afsun ham o’zgardi. Afsungarlarning dushmanlarga ziyon etkazish va omadli ov bilan ta’minlash, ruhlar yordamida o’z maqsadiga etishishning ibtidoiy usullari o’rniga yangi, puxta o’ylangan ilohlar bilan aloqa marosimlari, boshqa diniy marosimlar, ibodat va qurbonlik qilish tartiblari yuzaga keldi. Bular asosida qadimgi afsunlar yotar edi. Ammo bir qancha yangiliklar yuzaga keldi. Bunday yangiliklardan biri – fol va bashorat edi. Bular afsunga yaqin bo’lgan, hamda unga asoslangan afsun tamoyillari va usullari edi. Ammo uning maqsadi boshqaedi ya’ni istakni amalga oshirish emas, balki uni bilishdir. Folbinlikning ilk shakllanidan neolit davridan ilgari ham amal qilardi. Ammo tizim sifatida neolit davrida yakunlandi. Neolit davridagi dehqonlar qudratli tangridan qo’rqqan holda uning yaxshi niyat munosabatlariga juda qiziqar edilar. Buning uchu tabiat kuchlari ilohlariga yoki ilohiylashtirilgan ajdodlarga ibodat (qurbonlik) qilishar edi. Ularning hayolida keltirilgan qurbonliklar hamda ilohiylarga ibodat qilishlari ularga yordam keltiradi va iltimoslarini rad etmaydi. Ammo buni qanday bilish mumkin? Mana shu erda barcha usul va tamoyillari bilan fol ochish yordamga kelar edi. Har bir shamanga mansub bo’lgan ibtidoiy afsun marosimlaridan farqli o’laroq, folbinlin yuqori saviyali madaniyatni talab etardi. Marosimlarni olib boruvchi folbin kiyim shartli belgilari tizimiga rioya qilishi shart edi. Bu shartli belgilar ilohini qoniqtirganligini hamda ularning iltijolariga aniq javob berishga tayyorligini anglatardi. Belgilar tizimi har xil – elementar qur’a tashlashdan to murakkab chiziq, yorug’ nuqta va chiziqlarni qo’shilishigacha bo’lar edi.