Mavzu: shaxslararo nizolarning namoyon bo’lish shakillari

Konfliktlarning asosiy turlari

1

• Mukammallikka intilish

2

• Tajovuzkorlikning namoyon bo’lishi

3

• Xudbinlikning namoyon bo’lishi

Qarama-qarshilik funktsiyalari:

• Barqarorlashtirish (munosabatlar mustahkamlanadi, birgalikdagi hayot va faoliyat normalari va qadriyatlari aniqroq tushuniladi);
• Faollashtirish (o’zaro ta’sir yanada dinamik bo’lib, jamiyatda ham, yagona tashkilot doirasida ham ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish sur’atlariga ta’sir qiladi);
• Signalizatsiya (mavjud vaziyatdan norozilik omillari aniqlanadi);
• Hissiy javob (o’z fikrlari va his-tuyg’ularini ochiq ifoda etish odamlarga hissiy yengillik olish imkonini beradi);
• Innovatsion (nizo – ijodiy tashabbusni rag’batlantirish vositasi);
• Profilaktika (o’z vaqtida to’qnashuv halokatli xatti-harakatlarning oldini oladi).

Shaxslararo konfliktlarning tasnifi shaxsiy nizolar ichidagi tasnifdan sezilarli darajada farq qilmaydi. Shaxslararo nizolarning quyidagi shakllari mavjud:
- Motivatsion (manfaatlar to’qnashuvi);
- Ahloqiy;
- Kognitiv (qiymat);
- Bajarilmagan istak;
- Rolli o’yin (yashirin va ochiq);
- Moslashuvchan;
- O’zini-o’zi hurmat qilishning etarli emasligi.
Shaxslararo nizolarning asosiy sabablari:

• Mavjudligi individual shaxslarning manfaatlari, qadriyatlari, maqsadlari, motivlari, rollario’rtasidagi qarama-qarshiliklar;
• Mavjudligi turli shaxslar o’rtasidagi qarama-qarshilik, ijtimoiy maqomning farqi,da’volardarajasi va boshqalar;
•  Paydo bo’lishi va odamlar o’rtasidagi o’zaro ta’sir va muloqotning fon xususiyatlari sifatida salbiy his-tuyg’ular va his-tuyg’ularning barqaror hukmronligi;

• Mos kelmaslik mulohaza yuritish, ya’ni. Raqibning xulosalari tartibiga (ketma-ketligiga) rozi bo’lmaslik, bu muayyan vaziyatlarda o’z psixologik yo’qotish hissi paydo bo’lishiga olib keladi;
•  Xususiyatlari idrok, uning davomida ma’lumotlarning muhim qismi yo’qoladi. Tadqiqot ma’lumotlariga ko’ra, agar biz o’ylab topilgan narsani 100% deb olsak, aytilgan narsa birlamchi ma’lumotlarning 70% ni o’z ichiga olishi aniqlandi. Eshitilgan gap aytilganlarning 80% ni, jami esa dastlabki ma’lumotlarning 56% ni tashkil qiladi. Ular eshitgan narsalarining 70% tushuniladi (birlamchi ma’lumotlarning 39%). Tushunilgan narsaning 60% esda qoladi (boshlang’ich darajadagi 24%). Yodlangan narsalarni qayta aytib berishda ma’lumotlarning taxminan 30% yo’qoladi. Idrok natijasida birlamchi ma’lumotlarning atigi 16% qoladi, bu ko’p sonli xatolar va nizolar ehtimolini tushuntiradi;

Amerikalik konfliktolog V.Linkolnning fikricha, shaxslararo konfliktlarning beshta omilini ajratish mumkin.:
1. Axborot omillari nizolashayotgan tomonlardan biri uchun ma’lumotlarga yo’l qo’yib bo’lmaydigan darajaga tushiriladi. Ular odatda to’liq va noaniq ma’lumotlar, mish-mishlar, noto’g’ri ma’lumotlar, manbalarning ishonchsizligi va begona omillar ko’rinishida namoyon bo’ladi;
2. Xulq-atvor omillari nizolashayotgan bir yoki ikkala tomonning xatti-harakatlaridagi salbiy ko’rinishlarni ifodalovchi (qo’pollik, xushmuomalalik, tajovuzkorlik). Ular o’zlarini ustunlikka intilish, xudbinlik, va’dalarni buzish shaklida namoyon qiladi;
3. Aloqa omillari nizolashayotgan tomonlar o’rtasidagi o’zaro munosabatlardan norozilik bilan ifodalangan. Ular qadriyatlarning mos kelmasligi, ta’lim darajasidagi farqlar, ishonchsizlik, hokimiyatning etishmasligi, munosabatlardagi muvozanatning buzilishi shaklida namoyon bo’ladi;
4. Qiymat omillari qarama-qarshi tomonlarning xulq-atvor tamoyillariga qarama-qarshilikda namoyon bo’ladi. Ular xurofot, an’anaga sodiqlik, haqidagi g’oyalar shaklida namoyon bo’ladi axloqiy me’yorlar(yaxshilik va yomonlik, adolat va adolatsizlik haqida);
5. Strukturaviy omillar o’zgartirish qiyin bo’lgan nisbatan barqaror ob’ektiv holatlarni ifodalaydi. Bu hokimiyatga munosabat, huquqiy normalar, mulkiy huquqlar, boshqaruv tizimi, xulq-atvor normalari.
Xulosa
· Shaxslararo konfliktlarni tavsiflashda turlicha yondashuvlar mavjud, biroq, aksariyat tadqiqotchilar ularning ob’ektiv sabablari, sub’ektiv ko’rinishlari, xilma-xil ko’rinishlari, o’ziga xos omillari, yuqori hissiy intensivligi borligiga rozi;
· Shaxslararo nizolar hayotning barcha sohalarida (jamoa, jamiyat, oila) namoyon bo’ladi va sabab va omillarni o’rganish, nizo munosabatlari sohasiga ta’sir qilish, strategiya va xatti-harakatlar usulini tanlash bilan bog’liq bo’lgan boshqaruvga beriladi

E’tiboringiz uchun rahmat!