Mavzu: “Sеrfayz o`zbеk dasturxoni” mavzusida natyurmort kompozitsiya bajarish Ilmiy rahbar

BO`YOQLAR TAYYORIASH TEXNOLOGIYASI RANGLAR HAQIDA MA`LUMOTLAR

«Qora bo`yoqlar asosan, anor po`stlog`i va yong`oq mevasining po`stidan tayyorlanganligi sababli ham 100 yildan ortiq muddatda qora iplar to`qila bosh- lashi bilan bunday kashtalar yoshi 100 dan ortiq ekanligini bilib olish mumkin bo`ladi».

«Rangrezlan» - bo`yoq tayyorlovchilar tomonidan tabiiy o`simliklar va turli xil meva hamda gullardan olingan bo`yoqlar yordamida «bo`yoqchilar» tomonidan bo`yalardi. Buxoro «rangrez» chilarining ko`pchiligi yahudiylar bo`lishgan. Rang- lardan faqat indigo - nil - ko`k rang chetdan, Hindistondan keltirilgan, qolganlari esa mahalliy o`simliklardan tayyorlangan. Keyinchalik, indigo bo`yog`ini buxoro- lik rangrezlar ham tayyorlashgan. Ammo, hunar sirini o`ta maxfiy saqlashgan, shu sababli ham hozirga qadar uni tayyorlash texnologiyasi ochilmay kelmoqda.

Jaydari yo`llar bilan tayyorlangan tabiiy bo`yoqlar achchiq sirka yoki «zok» achchiq tosh eritmasida mustahkamlangan.

Shundan keyin u uzoq muddat yorug`likda rangi o`chmaydigan, yuvilganda esa rangi suvga chiqmaydigan bo`lgan.

G`ijduvon kashtalarining ranglarini «rangrezlar» mahalliy o`simlik va meva- lardan olganlar. O`smadan - yashil rang, hazorispanddan - sariq rang, shotutdan- jigarrang, xasaki qora tutdan - kulrang, yong`oq po`stidan- to`q yashil rang, qizil piyoz po`stidan - to`q sariq rang, gilosdan - qizil rang, anor po`stlog`idan - qora rang, gultojixo`rozdan - qirmizi, qizil rang, o`sma suviga, hazorsanband suvini quyib, qaynatib – feruza ranglar tayyorlashgan.

Ipak iplarni tabiiy bo`yoqlarga bo`yash uchun ip kalavalari achchiq tosh eritilgan suvga solib qo`yilgan, keyin tozalab olinib, bo`yoqli suvga solib qaynatil- gach, sirkali suvga chayib quritilgan.

G`ijduvonlik chevarlar ranglami mahalliy tilda quyidagicha nomlaganlar: pistoqi - yashil rang, nafarmon - siyoh rang, nilobi - ko`k rang, shirchoyi - gulobi rang, gilosi - to`q qizil rang, jigari - to`q qo`ng`ir rang, kabuti - och yashil rang, siyoh - qora rang, zard - qizil rang, xokistar - kulranglar shular jumlasidan.

XX asrning boshlariga kelib, tabiiy ranglar o`rnini anilin bo`yoqlar egalladi. G`ijduvon kashtachilari ham o`zining mayin ranglarini yo`qotib, tez, yorqin, oftob- da oqaradigan kimyoviy ranglarni ishlata boshlashdi. Bu esa G`ijduvon kashtalari- ning qimmatini pasaytirishga sabab bo`ldi.