Мавзу: Ростлаш системаларининг турғунлиги

Мавзу: Ростлаш системаларининг турғунлиги.

10– Маъруза.

Марузачи: O.Maмaтов

Reja:

Reja:

• Чизиқли автоматик бошқариш системаларининг барқарорлиги.
• Барқарорлик тушунчалари.

Автоматик тизимлар ривожланишининг дастлабки босқичларида жуда содда автоматлар қўлланилаган эди. Автоматлар хақидаги биринчи маълумотлар эрамизнинг бошларида Герон Александрский ишларида пайдо бўлган. Унда пневмоавтоматлар хақида сўз юритилиб улар кошоналарнинг, саройларнинг эшикларини автоматик усулда очишга, муқаддас сувларни тарқатиш ва сотишга қўлланилганди.

Автоматик тизимлар ривожланишининг дастлабки босқичларида жуда содда автоматлар қўлланилаган эди. Автоматлар хақидаги биринчи маълумотлар эрамизнинг бошларида Герон Александрский ишларида пайдо бўлган. Унда пневмоавтоматлар хақида сўз юритилиб улар кошоналарнинг, саройларнинг эшикларини автоматик усулда очишга, муқаддас сувларни тарқатиш ва сотишга қўлланилганди.

Деярли ўша пайтларда араблар сув соатларидаги сув сатҳини пўкакли созлагич билан созлаш масаласини ечдилар. 1975 йилда эса Х.Гюгенс соатга юриши учун маятникли созлагичли ўйлаб топиб тадбиқ этди.

Созлаш ва бошқариш масалаларини автоматик усулга ўтказиш шунинг учун ҳам зарур эдики, бора-бора инсоният хаёт фаолияти давомида яратилаётган ҳар бир техник қурилма конструктив жиҳатдан пишиқ ва пухта, динамик жиҳатдан эса мустаҳкам бўлиши зарур эди. Бу шартли терминлар бўлиб, унинг асосида эса қуйидагилар ётади: тизим ўзига топширилган вазифани талаб қилинган даражадаги аниқликда бажармоғи лозим, бунда ҳар қандай инерционлик хусусиятларга қарамай, ҳалақит ва тойдирувчи таъсирлар тўсқинлик қила олмаслиги керак. Шу сабабли созлагичларни ихтиро қилиш жараёни юқори аниқликдаги механизм-соатлар конструкторлари томонидан дастлабки ихтиролари билан тенг бошлана борди. Ундан ташқари, созлагичларни ихтиро қилиш, ишлаб чиқиш заруратларидан яна бири шу бўлдики, амалда жуда катта халақитларга, таъсирларга дуч келиниши натижасида технологик жараёнларда аниқликни ва ҳатто иш жараёнини издан чиқиш ҳоллари юз берар эди.