Mavzu rejasi: Toklarning o`zaro magnit tasiri

3. Bio-Savar-Laplas qonuni

Bio va Savar har xil shakildagi toklarning magnit maydonlarini o`rgangan, ular barcha hollarda magnit induksiyasi o`tkazgichdagi tok kuchi I ga to`g`ri proporsianal, o`tkazgichdan magnit induksiyasi aniqlanadigon masofa r ning kvadratiga esa teskari proporsianal ekanligini aniqladilar. Laplas, Bio va Savar tajribalarining natijalarini analiz qilib, istalgan tokning magnit maydonini, tokning alohida elementar bo`lakchalari hosil qilgan maydonlarning vector yig`indisi sifatida hisoblash mumkunligini aniqladi, yani

( 1 )

Har bir tok elementi vujudga keltirgan maydonning magnit induksiyasi

( 2 )

•  

( 3 )

( 3 )

( 4 )

Jan -Batist Bio, 1774-1862 P’er-Simon de Laplas, 1749-1827

Feliks Savar,1791-1841

•  

4. Magnit maydon kuchlanganligi

• Magnit maydon induksiya chiziqlari berk egri chiziqdan iborat ekan, tokning o’zaro ta’siri esa ular joylashgan muhitga bog’liq. Magnit maydon induksiyasidan tashqari uni xarakterlovchi yangi fizik kattalik-magnit maydon kuchlanganligi bilan tanishib chiqaylik. Muhitning ixtiyoriy nuqtasidagi magnit maydonni xarakterlovchi maydon induksiya vektoridan tashqari uni magnit maydon kuchlanganligi vektori deb nomlanuvchi ikkinchi fizik kattalik mavjud bo’lib, ular o’zaro quyidagicha bog’langan.

( 3 )

bunda µ- muhitning nisbiy magnit singdiruvchanligi. Magnit maydon bir jinsli muhitda qaralayotgan bo’lsa, magnit maydon kuchlanganligi muhitning magnit xususiyatiga bog’liq bo’lmasdan, konturning shakliga, undan o’tayotgan tokkuchiga va muhitning qaysi nuqtasidagi magnit maydonni o’rganayotganimizga bog’liqdir.

•  

SGS absolyut birliklar sistemasida μ0 birga teng bo’lgan o’lchamsiz kattalik. Shuning uchun bu sistemada vakuumda H va B bir-biriga mos keladi. SI sistemasida B va H hatto vakuumda ham turli o’lchamlikka ega bo’lib, bir-biridan farq qiladi

• SGS absolyut birliklar sistemasida μ0 birga teng bo’lgan o’lchamsiz kattalik. Shuning uchun bu sistemada vakuumda H va B bir-biriga mos keladi. SI sistemasida B va H hatto vakuumda ham turli o’lchamlikka ega bo’lib, bir-biridan farq qiladi
• Hozircha biz vakuumdagi magnit maydonni qarayotgan ekanmiz, B va H vektorlarning birontasini bilish biz uchun yetarli chunki agar B ni bilsak, unda(13) formulaga ko’ra H ni topa olamiz va aksincha. Ammo magnitlanadigan muhit ichida bunday emas.
• Tokli biror sodda kontur uchun vakuumda magnit maydon kuchlanganligini topamiz, biz buni misollar orqali tushuntiramiz.