Mavzu: Rasmiy uslubga xos xususiyatlar. Rasmiy uslubning shakllanishi, xususiyatlari. Hujjatchilik va adabiy til me’yorlari. Hujjat va uning turlari

Rasmiy uslubning leksik xususiyatlari

• 
  Asli rasmiy uslubda bo‘yoqdor so'zlar ishlatilmaydi. Lekin diplomatik yozishmalarda bo'yoqdor so‘zlar bo‘lishi taqozo qilinadi. Unda maqtov ifodalari: hurmatlijanob, janobi oliylari, Sizga bo'lgan hurmatimga ishonch bildirgaysiz, bosh ustiga, boshimiz ko‘kka yetdi, eng samimiy tabrik, ezgu tilaklar ila, Sizga chuqur hurmat bilan, minnatdorlik izhor etaman kabilar faol ishlatiladi.
  
• 
  Rasmiy stilda jargonlar, shevaga oid so‘zlar, eskirgan so‘z va birikmalar odatda ishlatilmaydi. 0‘mi bilan arxaizm va istorizmlardan foydalaniladi: shahzoda, shoh, malika, janob, hazrati oliylari kabilar.
  
• 
  Yuridik hujjatlardan Konstitutsiyada ham har bir so‘z va jumla fikr-mulohazaning aniq, to‘g‘ri ifodalanishiga xizmat qilislii lozim. Unda kasb-korga, yuridik, diplomatik, ma'muriy vaboshqa hujjatlarga oid terminlar mavjud: akt, guvohnoma, qaror, elchi, nota, shartnoma, bayonot, deklaratsiya, vizit, kodeks, qonun, modda, poshlina, protest (shikoyat), kassatsiya kabilar.
  

Rasmiy uslubning grammatik xususiyatlari

• 
  Bu uslubning ariza, tushuntirish xati, tilxat, taklifnoma kabi ko‘rinishlari jumlalaming qisqaligi va fikrlaming aniqligi bilan ajralib turadi. Hujjatlardagi nutqiy shtamplar matnga rasmiylik belgisini kiritadi. Hujjatlarda ot turkumiga oid so‘zlar ko‘p qo‘llaniladi. Hatto fe’l ishlatilganda, uning otga yaqin shakli — harakat nomidan foydalaniladi. Masalan, qabul qilishingizni soirayman, qarorning bajarilishi, stipendiya layinlash, talabalar safiga tiklash kabilar.
  
• 
  Fe'llar majhul nisbatda va buymq-istak mayli shaklida qo'llaniladi: qaror qilindi, kolrib chiqildi, eshitildi, bajarilsin, tayinlansin, amalga oshirilsin kabilar.
  
• 
  Yuridik qonun va hujjatlarda jumlalar juda uzun, ba’zan bir fikr yarim betlik gap orqah ifodalanadi (Qonunlardan parchalar o‘qiladi).
  

Hujjatlar va shartnomalar ham murakkab sintaktik qurilishga ega. Uning kirish qismi, alohida bandlarini ko‘rsatuvchi matnlar xatboshilarga ajratilgan bo‘ladi. Bunday xususiyat matnni o‘qishni va tushunishni birmuncha yengilashtiradi.
Hujjatlarda shartli qisqartmalar, turg'un birikmalar ko‘p ishlatiladi. Masalan: harbiy hujjatlarda Oliy Bosh Qo'mondon, Mudofaa vazirligi, Bosh shtab, Qurolli kuchlar, Harbiy gospital kabhami ko‘rsatish mumkin.
Ishonchnoma.
Muayyan muassasa yoki ayrim shaxs o'z nomidan ish ko'rish uchun ikkinchi bir shaxsga ishonch bildiradigan yozma vakolatli hujjat. Ishonchnomalar o'z mazmuniga ko'ra, mol-mulkni boshqarish, pul va moddiy-buyum boyliklarini olish, sud hamda notarial idoralarda, shuningdek, boshqa davlat va nodavlat idoralarda ish olib borish va boshqa ishlarni amalga oshirishni ifodalaydi.
O'zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 134-moddasida ishonchnomaga quyidagicha ta’rif berilgan: «Bir shaxs (ishonch bildiruvchi) tomonidan ikkinchi shaxs (ishonchli vakil)ga uchinchi shaxslar oldida vakillik qilish uchun berilgan yozma vakolat ishonchnoma hisoblanadi. Ishonchli vakil o'ziga ishonchnoma bilan berilgan vakolatlar doirasida ish olib boradi».