Мавзу: Ракобат ва нархнинг шаклланиши

Narxni mazmuni va uni vazifasi.

• Narx bozor kategoriyasi bo`lib, tovarlar ayirboshlanganda yuz beradigan munosabatlarni anglatadi. Narx – tovar qiymatining puldagi ifodasi, qiymatning bozordagi ko`rinishidir.

NARX – talab va tklifning muayyan nisbatida, tovar (xizmati)ni ishlab chiqarishga ketgan iqtisodiy resurs xarajatlari xamda uning nafliligining pul ko`rinishida ifodalanishi.

• NARX – talab va tklifning muayyan nisbatida, tovar (xizmati)ni ishlab chiqarishga ketgan iqtisodiy resurs xarajatlari xamda uning nafliligining pul ko`rinishida ifodalanishi.

• Iqdisodiy xarajatlar

• Talab va Taklif nisbati

• Davlatni iqdisodiy darajasi

• Raqqobat shakillari va usullari

• Xufyona iqdisodiyot rivojlantirish yo`llari

• Tavar(xizmat) nafligi

• Narxga ta`sir qiluvchi omillar

Narxni shakillanshida qatnashuvchi omillar

• Qiymat
• Raqobat
• Talab va taklif
• Naflik

Narxning vazifalari

• Kiymatni xisobga olish
• Xisob –kitobni amalga oshirish
• Muvozanatlikni ta'minlash
• Tartibga solish
• Taqsimlash
• Raqobat vositasi
• Ijtimoiy ximoyalash

Narxni turlari

• 1.Iqtisodiy mazmuniga kura:
• Ulgurji narxlar
• Chakana narxlar
• Xarid narxlari
• Datatsion narxlar
• Demping narxlar
• Nufuzli narxlar
• Tariflar

2. Tartibga olinishi darajasiga kura:

• 2. Tartibga olinishi darajasiga kura:
• Qatiy belgilangan narxlar
• Erkin narxlar
• Tartibga olinadigan narxlar
• Shartnoma narxlari
• 3.Amal qilish doirasi (bozor kulami)ga ko`ra:
• Xududiy (mintakaviy) narxlar
• Milliy narxlar
• Jaxon narxlari

Davlatni narx siyosati

• Davlatning narx siyosati – bozor iqtisodiyotiga o`tish sharoitida narxlarni erkinlashtirish va milliy bozor narxlarini jaxon bozori narxlariga yaqinlashtirishga qaratiladi.

Narxni erkinlashtirishdan ko`zlangan maqsad

• Xomashyo bilan maxsulot ayrim turlari narxlari o’rtasidagi nomutanosiblikni yumshatish
• Narx bilan axoli daromadlari va korxonalar foydasi o’rtasidagi mutanosiblikka erishish
• Investitsion tovarlar, iste'mol tovarlari va xizmatlar narxlarining oqilona nisbatini ta'minlash
• Ishlab chikarish vositalari, xalk iste'mol tovarlari, bajarilgan ishlar va xizmatlarning erkin narxlari xamda tariflariga o’tish
• Milliy bozor narxlarini jaxon bozori narxlariga yakinlashtirish.

Narxlarni erkinlashtirish yo’llari

• Narxlarni birdaniga yoki “esankiratadigan” tarzda kuyib yuborish
• Narxlar usishini suniy ravishda tuxtatib kuyish
• Narxlarni davlat tomonidan tartibga olish va nazorat kilishni ma'lum darajada saklab kolish
• Narxlarni asta – sekinlik bilan va bokichma – boskich erkinlashtirish.

Uzbekistonda iktisodiyotni islox kilishning uziga xos tamoyillari, mamlakatdagi iktisodiy vaziyat va axolining turmush darajasi xisobga olinib, narxlarni boskichma – boskich erkinlashtirish yuli tanlab olindi.

• Uzbekistonda iktisodiyotni islox kilishning uziga xos tamoyillari, mamlakatdagi iktisodiy vaziyat va axolining turmush darajasi xisobga olinib, narxlarni boskichma – boskich erkinlashtirish yuli tanlab olindi.

1-bosqich: (1992 y boshidan) – bu davrda ancha keng turdagi investitsion tovrlar, ayrim iste'mol tovarlari va xizmatlarning erkin narxlari va tariflariga o`tildi. Cheklangan doiradagi xalk iste'mol tovarlari narxlari ayrim turdagi xizmatlar tariflarining yuqori chegarasi belgilab qo`yildi.

• 1-bosqich: (1992 y boshidan) – bu davrda ancha keng turdagi investitsion tovrlar, ayrim iste'mol tovarlari va xizmatlarning erkin narxlari va tariflariga o`tildi. Cheklangan doiradagi xalk iste'mol tovarlari narxlari ayrim turdagi xizmatlar tariflarining yuqori chegarasi belgilab qo`yildi.

2-boskich: (1993y)da ulgurji narxlarni davlat tomonidan tartibga solish toxtatildi. Davlat tomonidan katiy belgilanadigan va tartibga solib turiladigan tovar (xizmatlar) soni ancha kiskardi.

• 2-boskich: (1993y)da ulgurji narxlarni davlat tomonidan tartibga solish toxtatildi. Davlat tomonidan katiy belgilanadigan va tartibga solib turiladigan tovar (xizmatlar) soni ancha kiskardi.
• 3-bosqich: (1994y oktyabr-noyabr)da xalk iste'mol tovarlari asosiy turlari narxlari erkin ko`yib yuborildi, transport va kommunal xizmatlarning tariflari oshirildi.