Mаvzu: Quyosh turkumining tuzilishi va tarkibi

Asteroidlar. Kichik planetalar yoki asteroidlar, asosan Mars va Yupiter orbitasi oralig’ida aylanadi va bevosita qaraganda ko'rinmaydi. Birinchi kichik planeta 1801 yilda kashf etilgan. Ulardan eng kattalari tserrera-diametri 1003 km, Pallada-diametri 490 km, Vetsa- diametri 390 km, Yunona-diametri 190 km nomlari bilan ataladi. Hozirgi vaqtda 10000 dan ortiq asteroidlar ma'lum.Milliardlab yillar davomida astroidlar, vaqti-vaqti bilan bir-birlari bilan to'qnashadilar.
Asteroidlarning umumiy massasi, Yer massasining atiga 0,1 qismiga teng keladi.
Eng yorug’ asteroid - Vesta, oltinchi yulduz kattaligidagi yulduzlardan yorug’ bo'lmaydi.Eng katta astroid - tserera.
Bolidlar. Tabiatda juda kam uchraydigan va osmonda uchib o'tadigan olov shar bolid deyiladi. Bu hodisa, atmosferaning qalin qatlamlariga meteor deb ataladigan jismlar yirik qattiq zarralarning kelib kirishi tufayli sodir bo'ladi.Bolidlar ko'pincha sezilarli darajadagi ko'rinmas diametrga ega bo'lib, ba'zida hatto kunduzi ham ko'rinadi.Dindor kishilar bularni og’zidan olov chiqarib nafas oluvchi ajdarlar deb talqin qilganlar.
Meteoridlarni hosil bo'lishi haqida ikki xil fikr mavjud: 1. meteoridlar Quyosh sistemasining bir bo'lagi; 2. meteoridlar boshqa yulduzlar turkumidan uchib kelgan. Metioridlar bir necha grammdan o'n tonnagacha bo'lishi mumkin. Masalan: 1947 yil Sixota-Olenga tushgan meteorid yomg’irining umumiy og’irligi 100 tonna atrofida bo'lgan.
Kometalar.Vaqt-vaqti bilan fazoda ko'rinib turadigan samoviy ob'ekt. Kometalar qattiq yadro va gaz qobig’i komadan tashkil topgan. Kometalar Quyoshga Yaqinlashganda Quyoshga qarama-qarshi tomonidan bir yoki bir necha “dum” paydo bo'ladi.Kometalar fazoda Quyoshdan uzoqda joylashib, markazlarida yadrosi bo'lgan juda xira, tumanli oqish dog’lar shaklida ko'rinadi. Faqat Quyoshga nisbatan Yaqinlashib o'tadigan kometalargina juda yorug’ va dumli bo'lib ko'rinadi. 1758 yilda ko'ringan kometa Galileya kometasi deb nom oladi.1986 yil uning Quyoshga juda Yaqin, masofadan o'tadi.Galiley kometasi davriy kometalardan qatoriga kiradi.
Yer gruppasidagi planetalar - Merkuriy, Venera, Yer va Mars gigant planetalardan zichligining kattaligi, o'z o'qi atrofida sekin aylani­shi, atmosferasining ancha yirikligi, yo'ldoshlarining bo'lmasligi yoki kam bo'lishi bilan farq qiladi.