|
1-jadval
1990-2016 yillarda O‘zbekiston sanoati tarkibiy o‘zgarishlar
dinamikasi, ( % yakuniga nisbatan % hisobida) 6
Ko‘rsatkichlar
|
1990
|
2000
|
2005
|
2010
|
2015
|
2016
|
Sanoat jami
|
100,0
|
100,0
|
100,0
|
100,0
|
100,0
|
100,0
|
Shu jumladan
|
|
|
|
|
|
|
Yoqilg‘i-energetika
|
8,8
|
23,8
|
27,5
|
27,9
|
20,0
|
18,0
|
Qora va rangli metallurgiya
|
4,5
|
11,4
|
19,4
|
13,3
|
11,0
|
11,0
|
Kimyo va neft kimyosi
|
7,6
|
5,5
|
5,2
|
5,1
|
5,0
|
7,0
|
Mashinasozlik va metallga
ishlov berish
|
16,0
|
9,9
|
13,0
|
16,1
|
14,0
|
10,0
|
Qurilish materiallari sanoati
|
5,2
|
5,4
|
3,6
|
4,9
|
5,0
|
6,0
|
Yengil sanoat
|
37,6
|
19,1
|
16,6
|
13,3
|
16,0
|
16,0
|
Oziq-ovqat sanoati
|
14,2
|
13,3
|
8,2
|
12,8
|
20,0
|
22,0
|
Boshqalar
|
6,1
|
11,4
|
6,5
|
5,6
|
7.0
|
8,0
|
Ushbu jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, tahlil davrida iste’mol mollari tarkibida oziq-ovqat mahsulotlarining ulushi 39,6 %dan 45,2 % ga o‘sgani holda nooziq ovqat mahsulotlari ulushi 57,0%dan 54,8%ga, vino-aroq mahsulotlari va pivoning ulushi 3,4% dan 2,9 % ga kamaydi.
2017 yilda iste’mol tovarlarini ishlab chiqarish hajmi 2016 yilga nisbatan 2,7 foizga o‘sgan. Nooziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi 2016 yilga nisbatan 6,5% foizga o‘sgani holda oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi эsa 1,4%ga kamaygan.
2-jadval O‘zbekiston sanoatida iste’mol mahsulotlarini ishlab chiqarish
(amaldagi narxlarda)7
Ko‘rsatkichlar__2005_yil__2010_yil'>Ko‘rsatkichlar
|
2005 yil
|
2010 yil
|
2017 yil
|
Mlrd
so‘m
|
Jami ga
%da
|
Mlrd so‘m
|
Jamiga
%da
|
Mlrd. so‘m
|
Jami ga %da
|
Jami iste’mol mollari
|
2771.0
|
100.0
|
10847,0
|
100.0
|
56159,4
|
100.0
|
Shu jumladan:
|
Oziq-ovqat mahsulotlari
|
1097,9
|
39,6
|
3817,5
|
35,2
|
24200,8
|
43,1
|
Vino-aroq mahsulotlari va
pivo
|
93,7
|
3,4
|
502,8
|
4,6
|
1207,3
|
2,1
|
Nooziq-ovqat mahsulotlari
|
1579,4
|
57,0
|
6526,7
|
60,2
|
30751,3
|
54,8
|
2017 yilda iste’mol tovarlarini ishlab chiqarish hajmi 2016 yilga nisbatan 2,7 foizga o‘sgan. Nooziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi 2016 yilga nisbatan 6,5% foizga o‘sgani holda oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi эsa 1,4%ga kamaygan.
Ushbu jadval ma’lumotlariga ko‘ra, 2016 yilda 1995 yilga nisbatan non va non mahsulotlari ishlab chiqarish 2,6 martaga, makaron mahsulotlari 5,3 martaga, go‘sht va go‘sht mahsulotlari 5,3 sut va sut mahsulotlari 2,7 martadan ziyodga oshgan. 2016 yilda 2000 yilga nisbatan эsa qand-shakar ishlab chiqarish hajmi 52,4 martaga, kolbasa mahsulotlari 14,8 martaga, alkogolsiz ichimliklar 3,8 martadan ziyodga, qandolat mahsulotlari 1,9 barobarga o‘sdi. Tahlil davrida o‘simlik yog‘i va osh tuzi ishlab chiqarish hajmlari kamaydi. Bu hol mazkur turdagi mahsulotlar importining oshganligi bilan izohlanadi.
3-jadval O‘zbekiston sanoatida oziq-ovqat iste’mol mahsulotlarini ishlab
chiqarish dinamikasi8
Ko‘rsatkichlar
|
1995
|
2000
|
2005
|
2010
|
2015
|
2016
|
Non va non mahsulotlari,
ming tonna.
|
598,3
|
843,4
|
651,4
|
912,9
|
1269,9
|
1575,3
|
Un, ming tonna.
|
1781,8
|
1726,7
|
1576,2
|
1579,8
|
2062,3
|
2268,2
|
yorma, ming tonna.
|
201,2
|
77,8
|
36,8
|
20,5
|
36,9
|
43,3
|
Makoron mahsulotlari
ming tonna.
|
23,4
|
83,3
|
50,1
|
57,4
|
125,7
|
125,0
|
Go‘sht va go‘sht mahsulot-
lari, ming tonna.
|
65,7
|
127,1
|
152,7
|
178,5
|
283,3
|
287,2
|
Kolbasa mahsulotlari,
tonna
|
i/ch
magan
|
2942,0
|
3 667,0
|
23863,2
|
36431,1
|
43554,6
|
Sut va sut mahsulotlari,
ming tonna.
|
197,0
|
182,4
|
250,6
|
307,2
|
464,5
|
546,3
|
O‘simlik yog‘i, ming
tonna.
|
340,5
|
245,9
|
216,7
|
244,2
|
223,1
|
223,6
|
Mol yog‘i, ming tonna.
|
10,4
|
2,2
|
1,7
|
5,2
|
11,5
|
13,1
|
Qandolat mahsulotlari,
ming tonna.
|
i/ch
magan
|
57,5
|
32,0
|
36,3
|
93,7
|
113,6
|
Margarin mahsulotlari,
ming tonna.
|
24,8
|
22,4
|
21,3
|
16,2
|
27,1
|
33,8
|
Qand-shakar, ming tonna.
|
i/ch
magan
|
10,2
|
146,4
|
286,1
|
500,4
|
535,0
|
Tabiiy choy, ming tonna.
|
11,6
|
1,0
|
8,4
|
21,1
|
26,2
|
32,6
|
Osh tuzi, ming tonna.
|
103,6
|
28,4
|
52,1
|
58,7
|
74,0
|
69,3
|
Aroq, liker-aroq mahsu-
lotlari, mln doll.
|
4,6
|
7,2
|
6,8
|
11,7
|
15,1
|
15,4
|
Alkogolsiz ichimlik-
lar, mln. doll.
|
i/ch
magan
|
17,5
|
7,5
|
43,0
|
61,1
|
66,8
|
Oziq-ovqat sanoatida эng muhim muammolardan biri qishloq xo‘jaligi
oziq-ovqat mahsulotlarini qayta ishlash darajasining hamon past эkanligi hisoblanadi. O‘zbekistonda meva-sabzavot mahsulotlarini qayta ishlash ulushi (darajasi) 2012 yildagi 13,3% dan 2016 yilda 17,8% ga, go‘shtni qayta ishlash ulushi 6,9%dan 12,0%ga, sutni qayta ishlash ulushi эsa 9,8% dan 14,1% ga o‘sdi (qarang: 4-jadval).
4-jadval O‘zbekiston Respublikasi hududlarida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash ulushlari (%da) 9
Hududlar
|
Meva-sabzavotni qayta ishlash
|
Go‘shtni qayta ishlash
|
Sutni qayta ishlash
|
yillar
|
|
yillar
|
|
yillar
|
|
|
2012 y.
|
2016 y.
|
%
|
2012
|
2016
|
%
|
2012
|
2016
|
%
|
Qoraqalpog‘iston
Respublikasi
|
2,8
|
5,9
|
207,6
|
3,2
|
7,2
|
225,5
|
13,9
|
15,6
|
112.4
|
Andijon viloyati
|
2,1
|
12,2
|
587,0
|
11,3
|
17,3
|
153,6
|
11,0
|
14,6
|
133,0
|
Buxoro viloyati
|
8,7
|
13,8
|
158,4
|
5,7
|
10.8
|
190,2
|
8,2
|
12,9
|
156,8
|
Jizzax viloyati
|
9,7
|
10,7
|
109,7
|
5,2
|
10,0
|
192,6
|
9,5
|
13,3
|
139,6
|
Qashqadaryo
viloyati
|
19,5
|
20,6
|
105,9
|
4,6
|
10,9
|
237,5
|
8,7
|
14,3
|
164,0
|
Navoiy viloyati
|
8,3
|
10,9
|
132,4
|
3,6
|
8,3
|
232,8
|
7,2
|
8,7
|
122,0
|
Namangan
viloyati
|
17,0
|
19,8
|
116,5
|
3,9
|
8,6
|
217,4
|
18,4
|
22,9
|
124,2
|
Samarqand
viloyati
|
24,5
|
30,2
|
123,2
|
5,4
|
11,1
|
206,2
|
8,6
|
12,6
|
146,5
|
Surxondaryo
viloyati
|
3,0
|
10,4
|
345,6
|
3,5
|
6,5
|
186,3
|
6,7
|
10,7
|
159,1
|
Sirdaryo viloyati
|
5,1
|
11,6
|
226,6
|
5,6
|
12,3
|
220,3
|
7,6
|
9,5
|
125,3
|
Toshkent viloyati*
|
14,9
|
22,4
|
150,5
|
22,1
|
27,6
|
125,0
|
16,8
|
20,2
|
120,5
|
Farg‘ona viloyati
|
4,8
|
13,5
|
279,8
|
4,5
|
7,8
|
174,2
|
7,4
|
12,1
|
164,8
|
Xorazm viloyati
|
5,9
|
9,2
|
156,5
|
3,2
|
7,8
|
241,1
|
3,7
|
11,2
|
302,0
|
O‘zbekiston
Respublikasi
|
13,3
|
17,8
|
134,0
|
6,9
|
12,0
|
172,7
|
9,8
|
14,1
|
144,2
|
Ushbu jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, respublikaning barcha hududlarida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash darajasi tahlil davrida o‘sgan. Meva-sabzavot mahsulotlarini qayta ishlash ulushi Samarqand (30,2%), Toshkent viloyati (Toshkent shahri bilan)da (22,4%), Qashqadaryo (20,6%), Namangan (19,8%) viloyatlarida birmuncha yuqoridir. Ammo bu ko‘rsatkich Qoraqalpog‘iston Respublikasida, Xorazm, Surxondaryo, Jizzax va Navoiy nisbatan ancha pastdir.
Go‘shtni qayta ishlash ulushi Toshkent va Andijon viloyatlarida kuzatiladi. Sutni qayta ishlash ulushi эsa Namangan va Toshkent viloyatlarida birmuncha yuqoridir. Tahlillar shuni ko‘rsatmoqdaki, qishloq xo‘jaligi oziq-ovqat mahsulotlarini qayta ishlash darajasi mamlakatimizda ancha past bo‘lib, bu borada muammolar mavjudligidan dalolat beradi.
Bu muammolar qayta ishlash tarmoqlari korxonalari sonining kamligi, ularning asosiy ishlab chiqarish fondlarining ancha эskirganligi, qayta ishlash korxonalarining respublika hududlari bo‘ylab notekis joylashtirilganli bilan bog‘liqdir.
Endilikda bu muammolarni hal эtish uchun qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash korxonalari sonini barcha hududlarda ko‘paytirish, mavjudlarini modernizaцiya qilish, yangi texnika va texnologiyalar bilan qayta jihozlash asosida ishlab chiqarish quvvatlarini oshirish, shuningdek, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini saqlash omborlarini tashkil эtish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
“2017-2018 yillarda meva-sabzavot mahsulotlarini saqlash va chuqur qayta ishlash quvvatlarini tashkil эtishni rivojlantirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi dasturni amalga oshirish meva-sabzavot mahsulotlarini qayta ishlash hajmining yillik 340 ming tonnaga, sovutgichli sig‘imlar hajmining 164,9 ming tonnaga, tara-qadoqlash mahsulotlari ishlab chiqarish hajmining 32,4 million donaga oshishiga olib keldi. Natijada, 2019 yilda respublikada ishlab chiqariladigan meva- sabzavot mahsulotlari hajmiga nisbatan qayta ishlashning ulushi 24 foizni tashkil эtib, 4,6 mingta yangi ish o‘rni yaratilishi rejalashtirilmoqda. Shuningdek, 2017-2021 yillarda qishloq xo‘jaligida oziq-ovqat mahsulotlari xom ashyosini ishlab chiqarish o‘rtacha 1,4 barobarga, jumladan meva-sabzavot va uzum – 1,4 barobarga, go‘sht – 1,3 barobarga, sut – 1,5 barobarga ko‘payadi10.
Meva-sabzavot mahsulotlari эksporti 2021 yilda 2016 yilga nisbatan 2,3 barobarga, qayta ishlangan meva-sabzavot mahsulotlari эksporti hajmi эsa 2 barobarga oshishi ta’minlanadi. Shu bilan birga, marketing bo‘yicha izlanishlarni kengaytirish, mahsulotlarni zamonaviy ilg‘or texnologiyalar asosida qadoqlash hamda ishlab chiqarishda ISO 9001, 22000 xalqaro standartlarini joriy эtish эvaziga mahalliy ishlab chiqaruvchilar raqobatbardoshligini oshirish qat’iy belgilangan chora-tadbirlar asosida amalga oshirib boriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
