Mavzu: Qanotli hasharotlar kenja sinfi ( Pterygota ) Reja


SHiralar yoki o‘simlik bitlari



Download 437,5 Kb.
bet4/5
Sana06.06.2022
Hajmi437,5 Kb.
#641127
1   2   3   4   5
Bog'liq
Mavzu Qanotli hasharotlar kenja sinfi ( Pterygota ) Reja

SHiralar yoki o‘simlik bitlari
Er yuzida ko‘p tarqalgan mayda (0,5 mm) hasharotlardir. Tanasi yumshoq, oval ko‘rinishda. Ba’zan sharsimon va silindrsimonlari ham bo‘ladi. Rangi sarg‘ish, to‘q yashil, qoramtir va qora bo‘lishi mumkin. Mo‘ylovlari 5-6 bo‘g‘imli. Xartumi cho‘ziq pastki labdan iborat bo‘lib 3 bo‘g‘imlidir. Qanotlari nozik, pardasimon, oyoqlari tuklar bilan qoplangan. Panjalari ikki bo‘g‘imli, qorinchasi 9 ta bo‘g‘imdan iborat. Ko‘pchilik tur shiralar voyaga etgan davrda quyidagi shakllarda bo‘ladi. Tirik tug‘uvchi qanotsiz, tirik tug‘uvchi qanotli, tuxum qo‘yuvchi, qonotsiz urg‘ochi individlar, qonotli erkak individlar uchraydi (52 rasm).
Mavsum davomida shiralarda jinsiy va jinsiz urchish bo‘g‘imlari navbatlashadi. Bahor va yoz oylarida faqat partenogenez (urug‘lanmasdan) ko‘payuvchi formalar uchraydi. Jinsiy bo‘g‘imlar kuzda vujudga keladi va urug‘lantirilmagan tuxumlar qo‘yadi. Bunday tuxumlar qishlaydi, bahorda ulardan shiralar chiqadi. Ular katta yoshga etgandan so‘ng kelguvsi bo‘g‘imlar uchun asos bo‘ladi. SHuning uchun ular asoschilar deyiladi. Ular deyarli qanotsiz bo‘ladi va jinssiz usulda qanotli va qanotsiz individlar tug‘adi. Bahor yoz davrida shiralar jinssiz tirik tug‘uvchi va lichinka individlardan iborat bo‘ladi. Kuzga borib, erkak va tuxum qo‘yuvchi urg‘ochi individlar yuzaga keladi. Qo‘yilgan tuxumlari qishlaydi. Bahorda 15-20 kunda, yozda 4-8 kunda rivojlanadi. Bahor va yoz davomida faqar partonogenez bilan ko‘payuvchilar avlodlari bir mavsumda 15-20 gacha nasl berib qo‘payadi.
SHiralar bo‘g‘inlar almashishdan tashqari bir tur o‘simlikdan ikinchisiga ko‘chib o‘tadi. SHiralarni biologik xususiyatlari katta ahamiyatga ega. 1) bir uyli hayot kechirish siklini tamomila bir tur o‘simlikda o‘tkazuvchi turlar, 2) ikki uyli qishlovchi tuxumi asoslantiruvchisi va uning avlodlari birlamchi xo‘jayinda migratsiyadan keyingi bo‘g‘imlar esa ikkilamchi xo‘jayinda rivojlanuvchi turlari, 3) to‘liqsiz siklli bo‘g‘im. Qishlovchi tuxum va asoslantiruvchilarni yo‘qotgan va faqat partonogenetik urchigan tur yoki ko‘pincha tur ichra formada ekanligi muhim biologik belgilardan xisoblanadi. SHiralarning hayot faoliyatiga harorat kuchli ta’sir etadi. SHiralar o‘simlik shirasini so‘rish natijasida to‘qima jaroxatlanadi. SHiralar ajratgan chiqindilar o‘simlikning barg, mevalarni ifloslantiradi. O‘simliklarga virus, zamburug‘ va boshqa kasalliklarni yuqtiradi.
SHiralarning 20 mingdan ortiq turi ma’lum. Rassiyada 6 mingcha turi uchraydi. O‘rta osiyoda shiralarning 100 dan ortiq yangi turlari aniqlangan. O‘rta osiyo shiralarni o‘rganishga tojikiston fanlari akademiyasi akademigi M.N. Narziqulov katta xissa qo‘shgan.

Download 437,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish