Mavzu: Qadimgi Gretsiya san’ati reja: Kirish

Me’morlik. Arxaika davri me’morchilik san’ati shaharlarning rivojlanishi va qurilishi bilan bog’lik,.

Grek ibodatxonalari bir necha tipda bo’lib, bularning ichida eng keng tarqalgan tipi peripter hisoblangan. Bu tipda qurilgan binoning markaziy qismi muqaddas er-to’la bo’lib, atrofi esa ustunlar bilan o’ralgan. Grek me’morchiligining bu tipi faqat grek me’morchiligidagina emas, balki jahon san’ati me’morchiligida ham katta rol o’ynadi. Ilk Arxaika ibodaxonalari birmuncha past vo uzunroq, qilib qurilgan. Ularning ko’rinishi vazmin va salobatli. Pestumdagi (Italiya) Gera ibodatxonasi (er.av.VI asr o’rtalarida) shu jihatdan ibratli. Korinfdagi Apollon ibodatxonasi (ep.av.VI asrning -ikkinchi yarmida qurilgan) periter tipidagi doriy orderida ishlangan bo’lib, uning old tomonida 6, yon tomonida 15 ustun o’rnatilgan. Bu ibodatxonada ham Arxaika me’morchiligining xarakterli tomonlari ochiladi.

Haykaltaroshlik. Arxaika dazrida grek monumental haykaltaroshligi kamol topa boshladi. Toshdan yaratilgan haykallar namunasi esa eramizdan avvalgi VII asrlarga to’g’ri keladi. Haykaltaroshlikning rivojlanishida Krit san’atkorlarining ta’siri sezilarli bo’lgan. Arxaika davri haykaltaroshligida odam gavdasini alohida tasvirlash bilan birga, voqealarni aks ettiruvchi kompozitsiyalar, masalan, olishuvlar ko’rsatiladi. Persey va Gerakl qahramonligiga, xudolar va gigantlar jangiga bag’ishlangan kompozitsiyalar'' shu davr haykaltaroshligi mahsulidir. Arxaika davrining ko’zaga surat solish san’ati dastlab qora figurali vazalarda namoyon bo’ldi. Bunday vazalarga qora lak bilan turli. tasvirlar ishlangan. Aynik.sa tsora figurali vazalar ishlash san’ati VI asrning II-III choragida rivojlanib, bu sohada attikali qurollar va rasmlar chiqarishgan. Shunday mashhur ustalardan biri, rassom «litiy bo’lgan. U jahonga mashhur bo’lgan "Fransua vazas"ni bezatgan. Er.av, 540-530 yillarda qizil figurali vazalar ishlash keng tarqaladi. Bu vazaga gul solish san’atida realistik tendentsiyalarning ortib borishi sabab bo’ldi. Qizil figuralarda tasvirlangan obrazlar, tasvirlar ko’zaning tabiiy rangi-pishirilgan loy rangida (qizg’ish, qizg’ish jigarrang) qoldirib, fon, qolgan bo’shliq esa qora lak bilan bo’yab chiqilgan. Bu uslub voqelikni real tasvirlashda katta imkoniyatlarga ega bo’lib, er. av. VI asrning uchinchi choragidan IV asrgacha davom etdi. Eramizdan avvalgi V asrga kelib, Gretsiya o’zining siyosiy, iqtisodiy va madaniy taraqqiyotining eng yuksak bosqichiga ko’tarildi.

Yuqori klassika. eramizdan avvalgi V asrning ikkinchi yarmidan boshlab, Gretsiya siyosiy, iqtisodiy va madaniy ravnaqining oltin davrini boshladi. San’atning hamma tur va janrlari rivojlanib, yuqori klassika davri kishilarining estetik ideal haqidagi tushunchalarini mukammal badiiy obrazlarda ko’rsatadi. Bu taraqqiyotda, so’zsiz, shu davrning yirik davlat arbobi Perikl muhim rol o’ynadi. Yuqori klassika davrida Afina akropoli o’zining tugal ko’rinishini egalladi. Perikl tashabbusi bilan Afinaning ichki qal’asi - Akropol’ qayta tiklaydi. Bu qal’a Eron-Grek urushida vayron bo’lgan edi. Eramizdon avvalgi V asrning uchinchi choragida bu erda oq marmardan yasalgan grek me’morchiligining nodir durdonalari bo’lgan Parfenon, katta darvozaxona - Propilei, qanotsiz g’alaba ma’budasi Nikaga atab qurilgan Niki Apteros qad ko’tardi. Bu binolar badiiy bezakka boy bo’lgan. Masalan, Propilei devorlari davlatning jangovor o’tmishini tasvirlovchi suratlar bilan bezatilgan. Akropolning ochiq, maydonida Afina davlatining kuch-qudratini va ulug’ligini o’zida ifodalab, grek tarixida birinchi bor umumellin birligini namoyish etuvchi me’morchilik ansambli edi. Akropol tepaligining yon bag’irlarida qurilgan ibodatxona va tomoshaxonalar esa uni yanada mo’’tabar, muqaddas dargoh darajasiga ko’targan. Grek klassikasi me’morchiligining beqiyos namunasi, yuksak aql-zakovat mevasi va afinaliklar homiysi bo’lgan Afina ma’budasiga bag’ishlangan Porfenon ibodatxonasi hisoblanadi. Eramizdan avvalgi 447-438 yillarda me’morchilik Iktin va Kallikrat tomonidan qurilgan bu ibodatxona afinaliklarning xazinasini saqlash uchun xizmat qilgan. Parfenon ibodatxonasining bezak va haykallari esa davrning buyuk haykaltaroshi, Periklning yaqin safdoshi Fidiy rahbarligida bajarilgan. Bu davrga kelib, haykaltaroshlik yuksak kamolot davriga qadam qo’ydi. Haykaltaroshlar endilikda odam «qomati va yuz tuzilishini to’g’ri tasvirlabgina qolmasdan, o’z asarlarida murakkab harakatlarni ham ifodalashga, kompozitsiya echimining hayotiy bo’lishiga alohida e’tibor bera boshladilar. Shunday masala bilan shug’ullangan yirik haykaltaroshlardan biri Miron hisoblanadi. Uning mashhur asarlaridan biri "Diskobol" (Disk otuvchi) haykalida jismoniy go’zal, ma’naviy kuchli ideal inson obrazi yaratiladi. So’nggi klassika davri haykaltaroshligi realistik tendentsiyaning kuchayishi bilan xarakterlanadi. Haykaltaroshlar o’z qobiliyati, dunyoqarashi, imkoniyatlaridan kelib chiqib, inson ma’naviy olamining turli qirralarini yorita boshlaydilar. Bu xususiyat so’nggi klassikaning buyuk haykaltaroshlari Skopos, Praksitel’, Lisipp ijodida sezilarli edi.

Davr ziddiyatlari, san’atda sodir bo’layotgan o’zgarishlar so’nggi klassika davrining yirik haykataroshi Skopos ijodida o’z ifodasini topdi. U yuqori klassika an’analarini davom ettirib, monumental, qaxramonlik ruhi bilan sug’orilgan haykaltaroshlik kompozitsinlarini ishladi, lekin asarlarida yuqori klassikaga xos xotirjamlik, ulug’vorlik, vazminlik emas, balki serg’ayrat, kuch-quvvatga to’lib-toshgan kishilarning ko’rinishi, ma’naviy ichki dunyosi ochib ko’rsatiladi. Skopasning mashhur asarlaridan biri "Menada" (Vakanka, Dirnisning umr yuldoshi) haykalidir. Unda raqs dunyosiga cho’mgan, maftun bo’lgan Menada holati tasvirlanadi.

Menadaning berilib raqsga tushayotgan holati orqali tashlangan bosh harakati, spiralsimon buralgan gavda orqali ochib berilgan. Obrazning har tomonlama idrok etilishini hisobga olish ham Skopos ijodini avvalgi davr san’atidan farqlaydi.
Qadimgi Gretsiya san'ati shunday, qiziqarli ajoyib va turli nima bo'ladi juda uzoq muddat, ichida rivojlangan. Erta Gretsiya, Homeric davri, Arkaik, Klassik va Yunon: Barcha qadimgi yunon madaniyati besh davrga bo'linadi. Gretsiya erta davrida uchinchi Ming yillik qaytarib qo'y va yunon davr Birinchi asrda yakunlandi eramizgacha.
Qadimgi Yunon San'at barcha shakllarda o'rganish loyiq, ammo rassomlik va musiqa, ayniqsa manfaatdor.
Qadimgi Yunoniston rasmlar, qoida tariqasida, bugungi kunda sopol vazalar qolgan, o'rganib. Axir, ularning eng hunarmand go'zal va juda ehtimol rasm chizish, rangtasvir ishlash.
geometrik (olmos, maydonlar, uchburchak, aylana) - dastlab vazalar eng oddiy shakllari bo'yalgan. Ularning turli naqsh mavjud. Vaqt, qadimgi Yunoniston badiiy mukammal, san'atkorlar yanada jasorat bilan, balki odamlar, hayvonlar va landshaftlarning, ko'proq tajriba va vases nafaqat mavhum shakllar bor tasvirlamoq boshladi harakatlar ko'rsatadi. Va birinchi da real raqamlar faqat geometrik, keyinchalik birinchi surib qilingan o'tmish bilan birgalikda tasvirlangan bo'lsa.
Shunday bo'lsa-da, keyinchalik, odamlar va hayvonlar emas, faqat shuning uchun vakil qila boshladi, va harakatda. Suratlar uchun eng keng tarqalgan mavzusi yunonlar va ularning vazalar ustida qo'lga harakat qilingan afsona, bo'laklari edi.
qora-raqam va qizil-ko'rsatkichni: Biz, shuningdek, rangtasvir ikki rang tarzini zikr kerak. Qora-raqam uslubi qizil fonda tasvirni qora raqamlar ma'nosini va birinchi bo'ldi. Va bir qora fonda bir-qizil shama image qizil raqamlar, keyinchalik kelgan.
Qadimgi Yunonistonda klassik davrda, san'at va boshqa, jumladan, rangtasvir turini bir monumental (freskleri va mozaikleri) -.
va bir rasmda (u o'z yaxshi ishlarning eng yaxshi rassomlar qo'yish), uning imzosi (bu kashfiyot buyuk rassom Afina Appolodoru tegishli) rasmda nur va soya: Aytganday, yunon san'atkorlar bo'yash ikki yangiliklarni ochgan birinchi edi.
Qadimgi Yunonistonda hech bir oz qiziq va musiqiy san'at. so'zi "musiqa" yunoncha so'z "Muse" (san'at homiysi) kelgan va tom ma'noda "Muses san'ati" deb tarjima qilinadi. faqat musiqa, she'riyat va raqs: Bu yunon musiqa aql mustaqil san'at va uch boshqalar majmui emasligini ta'kidlash lozim. Va, o'z navbatida, - boshqa ajralmas san'at turlari.
Shunday qilib, teatr san'ati tasavvur qilib bo'lmas darajada hech xor bo'ldi, va barcha fojia Dionis (maqtov) ulug'lash qo'shiq sodir bo'ldi. Xudoning sirli hamrohlari taqlid qilish echki terisidan kiyim kiygan hamdu sano, kuyladi odamlar - juda so'z "fojea", "echki qo'shig'i" deb tarjima qilinadi. Shunday qilib, antik musiqa san'ati eng muhim biri hisoblanadi.
Lekin qaytib hali musiqa o'zi uchun. o'z-o'zidan, qadimiy yunon musiqa, qoida, odnogolosy vokal sifatida hisoblanadi. sababi yetarlicha oddiy: u she'r bilan belgilanadi, biz qo'shiqchi faqat (nay, lira, "Pan nay" avlod, kifarodii) har qanday musiqa asbobi o'zini birga, uning she'rlarini kuyladi, deb aytish mumkin.
musiqa, janr yetarli soni bor edi. Bu (xudolariga qo'shiq) va xalq qo'shiq madhiyalar. ikkinchisi orasida dehqon to'y va qo'shiqlar-hasrat ajratildi.
qadimgi yunon madaniyati va xor qo'shiqlari mavjud - bo'lsa ham yakkaxon kam, son. Ular orasida - Elegies (dastlab - alamli qo'shiq so'ng, nay tomonidan amalga - har qanday qayg'uli yoki uyg'otmoq orzu musiqa) va gazelleriyle (hamdu sano qo'shiqlar).
Greklar san’atida inson obrazi yuqori va asosiy o'ringa qo'yiladi. Quldorlik tuzimi davrida yuzaga kelgan har bir davlat mustaqil rivojlangan. Oddiy xalqni o'rni juda katta bo'lgan. Chunki urush boshlangan vaqtlarda “Xalq jangchilari” tuzilgan vajang qilgan. Jamiyatda so'z va tanlash erkinligi mavjud bo’lgan. Harbiy demokratiya bo'lgan. Shahar davlat - polis deb atalgan. Erkin xalq- demos, yuqori tabaqa kishilari - efpatriya, qullar - odam hisoblanmagan. “Odatda, qadimgi Gretsiya san’ati tarixi Mikenaning qulashi va doriylar tomonidan Peloponnes, uning janubida joylashgan orollar, Kritning bosib olinishi bilan boshlanadi va eramizdan avvalgi 11 asrdan to eramizdan avvalgi 1 asrgacha bo'lgan davrni o 'z ichiga oladi”15. Qadimgi Gretsiya tarixi quyidagi ijtimoiy-siyosiy va madaniy rivojlanish bosqichlardan iborat: G om er davri. Eamizdan avvalgi XI-VIII asrlarda Gretsiyada urug‘doshlik jamoa boshqaruvining yo'qolib borishi va uning o’rnini quldorlik tuzimiga xos yangi munosabatlar egallashi Gomer davri tarixiy vaziyatining muhim tomonidir. Jamiyatda mulkiy tengsizlik boshlanib, insoniy huquqlardan uzoqlashib borayotgan qullar, mashaqqatli turmush tarziga ega bo'lgan dehqon, chorvador va hunarmandlarni hayotga ilhomlantiruvchi xalq epik poeziyasi vujudga keldi. Davrning ziyoli olimlari tomonidan yozilgan eposlarda insonlarni ideal hayotga bo'lgan orzu-istaklari - mard, jismoniy va ma’naviy barkamol shaxs qiyofasidagi qahramonlar misolida ifodalandi. Dostonlarda xalq hayoti, insonparvarlik, vatanparvarlik, jasorat, ezgulik va yovuzlik orasidagi kurash, chin insoniy fazilatlar ulug'lanardi. O 'sha davrda yashab ijod etgan eng mashhur yozuvchi Gomer edi. Uning “Iliada” va “Odisseya” dostonlari yuksak qadrlanardi. Gomer davrida me’morlikdagi avvalgi an’analar davom ettirildi. Tabiiy ashyolar (loy, tosh, suyak, yog‘och) dan yasalgan haykallarda xalq hayotidan olingan voqelar aks ettirilgan. Madaniy hayotda xalq hunarmandligi avvalgi davrlar (Egey madaniyati)ga nisbatan yaxshi rivojlangan. Jumladan, kulolchilikda yaratil buyumlarda xalq ijodiyotining eng nozik jihatlari namoyon bo'ladi. Shunday asarlardan biri Afina yaqinidagi Dipilon darvozasi atrofidan topilgan katta hajmli “Dipilon” vazalaridir. Arxaika davri. Poleslarda16 quldorlik vujudga kelishi davri hisoblanadi. Bu antik xalq madaniyati eski badiiy g‘oyalar bilan uyg‘unlashgan davrdir. Yangi memorchilik prinsiplari shakllandi, xaykaltaroshlik. badiiy hunarmandchilik rivojlanib, lirik poeziya gullay boshlagan. Polis davlatlari tezlik bilan rivojlanib borishi bilan birga. ular orasida muttasil urushlar ajv olganligi bois, jamiatda kuchli va irodali shaxslarga ehtiyoj kuchaygan. Natijada davlat fuqarolari uchun na’munali hisoblangan fazilatlar ilgari surilib, vatan himoyasi uchun jismoniy sog‘lom, davlat manfaatini harqanday xususiy manfaatlardan ustun qo'yadigan ma’naviyahloqiy yetuk insonlar ulug‘landi. Bu borada san’at sohalari yetakchi badiiy-g‘oyaviy kuchga aylandi. Haykaltaroshlikda ideal obrazlar “Kuros” haykallarida ifoda etildi. Bu haykallarda jism onan baquvvat, ichki dunyosi vatan manfaatlariga yo'g‘rilgan barkamol yoshdagi inson tasviri kiyimsiz holatda tasvirlandi. Kuros haykallari anatomik aniqlikda, qat’iy simmetrik mutanosiblikda, biroz harakatsiz qomatda tasvirlangan. Arxaika davrida me’morlik ayniqsa, avvalgi davrlarga nisbatan tez sur’atda rivojlandi. Shaharsozlikning takomillashib borishi bilan yangi m e’moriy uslub va badiiy yechimlar yuzaga keldi. Antik davrning qadimgi Mikena madaniyatidan meros qolgan “Akrapol” shaharsozligi arxaika davrida yanada rivojlandi, yangi tipdagi me’morlik binolari va haykaltaroshlik bilan uyg‘unlashib bordi. Shahaming eng yuqori qismiga ibodatxona, uning oldida marosim o'tkazishga mo'ljallangan maydon, uning markazida polis xaloskori hisoblangan monumental haykal o'rnatilar edi. Akrapolning tashqi tomonidagi tevarak atrofda turarjoy binolari qurilgan. M e’morlikda ibodatxona yetakchi o'rin . ( i egallardi. Ibodatxona qurilishida uslubiy yechimlab > a ko"p bo'lgan. Ular orasida keng tarqalgani Peripter t uslubi edi. Ibodatxonaning markazida sella, ya’ni muqaddas yer bo'lgan, atrofi esa ustunlar qatori bilan o'rab chiqilgan.
Grek me’morligida ustunlar tuzilishi, shaklu-shamoyili va bezagiga alohida e’tibor qaratilgan. Jahon me’morligida hozirgi kunda ham o’z badiiy qimmatini yo'qotmay, hanuzgacha qo'llanilib kelinayotgan Order sistemasi o'sha davrning ilk ijod mahsulidir. Arxaika davri me’morligining o'ziga xos tomoni ham aynan Order sistemasida ko'proq kuzatiladi. M e’morlikdagi orderlar uch turdan iborat: birinchisi - doriy; ikkinchisi - ion; uchinchisi - korinf. Doriy orderiga xos ustunlar yuzasi tarnovcha (kannelyura) lardan iborat bo'lib, tepa tomonga kichrayib boradi va stereobat deb ataluvchi tosh asosga o'rnatiladi. Ustunning yuqoridagi tugallangan qismi dumaloq botiq shar (Exin) bilan ulanadi. Tepa qismidagi to'rtburchak shaklli plita (abaka) - arxitrav, karniz va frizdan iborat yaxlit antabliment kompozitsion birikmasini tashkil etadi. Orderning ustunga qo'yilgan to'sin (arxitrav) - friz, metop (to'rtburchak plita), tringlif (vertikal tarnovchali kannelyurali plita) lar bilan uyg'un birikma hisoblanadi.
Nima Qadimgi Gretsiya - ibodatxonalar, amfitiyatro, jamoat binolari qoldiqlari - ko'p Evropa mamlakatlarida saqlanib kelmoqda. Xuddi shu nom bilan zamonaviy davlat hududida, albatta, ularning Lekin eng.

qadimiy eng muhim yodgorliklar moddiy madaniyat qadimiy yunon ma'badi bo'ladi. Bu xudolar ular o'zlarini yashaydi, deb o'ylagan edi, chunki ular, Hellas bo'ylab qurilgan edi. Yunon, Akropol va boshqa qadimiy xarobalari qoldiqlari - Qadimgi Yunonistonda bu dunyoga mashhur diqqatga sazovor joylari qadimgi Yunoniston va boshqa obidalar fonida ajralib turadi.

PARFENON

Balki eng mashhur yodgorlik qadimgi yunon me'morlik Parfenon ma'badi bo'ladi. Bu Afinada 432 eramizdan avvalgi qurilgan va bugungi kunda zamonaviy Gretsiya eng taniladigan sayyohlik ramzidir. Ma'lumki, bu muhtasham Do'r ma'badga me'morlar va Callicrates Iktinos boshchiligidagi, va u sevimli Afina sharafiga qurilgan qurilishi - ning patroness Afina, Akropol.

Bizning vaqt juda yaxshi ellik ustunlar bilan Parfenon markaziy qismini saqlanib oldin. taniqli yunon musavvir va haykaltarosh - ma'badda markazida Agar Phidias tomonidan fil suyagi va oltinni vaqtda amalga Afina haykaltaroshlik nusxasini ko'rishingiz mumkin.
ajoyib haykallar - Freese markaziy fasad, hashamatli turli tasvirlar va ma'bad pediments bilan bezatilgan.

GERA IBODATXONASIDA

Qadimgi Yunonistonda eng qadimgi yoshi ma'badi ma'badi bo'lgan ma'buda Hera. Mutaxassislar bu oltinchi asr miloddan qurilgan, deb aytish. Afsuski, qurilish jiddiy zilzila shikastlangan to'rtinchi asrning boshida Parfenon kabi yaxshi emas saqlanib.
Gera ibodatxonasida Olimpiya joylashgan. Afsonaga ko'ra, u Elis olimpiyachilarimizning aholisiga taqdim etildi. Foundation bosqichi, shuningdek, bir necha qolgan ustunlari - Barcha Sana uchun ulkan qurilish qolmoqda. Faqat u o'sha qadim zamonlarda o'xshagan tasavvur mumkin.

paytda, Gera ibodatxonasida Germes haykali bilan bezatilgan edi. Bugun haykaltaroshlik Olimpiya Arxeologiya muzeyida saqlanadi. Bu qadimiy rimliklar muqaddas deb Olimpiya Gera ma'badni ishlatiladi ma'lum. Bugun bu joy, birinchi navbatda, Olimpiya mash'alasi keyingi Olimpiada arafasida yoritilgan deb aslida tomonidan mashhur.

POSEIDON MA'BADI

Poseidon uyi, yoki to'g'rirog'i, uning qoldiqlari Cape Sounion da joylashgan. Bu 455 eramizdan avvalgi qurilgan. Bu faqat 15 ustunlar davom etdi, lekin ular binoning haybatidan belagatli gapirish. Olimlar ma'badda o'rniga, qurilish boshlandi, hatto oldin, allaqachon ibodat boshqa joylar bor edi, deb topdik. Dastlabki ular VII asr yil qilinadi.

dengiz va okeanlarning ustasi - Bu yaxshi, Xudo Poseidon Yunonlar ma'lum. Egey dengizida vazir Foniy ustida: Shuning uchun qadimgi yunonlar Ma'bad qurilishi uchun joy tanlagan edi tasodif emas. U qora suzib bilan masofa o'g'li Theseus bir kemani ko'rgach Aytgancha, bu o'rinda King Aegeus, bir tik qoyadan sakrab chiqdi.

XULOSA ...

Qadimgi Gretsiya - Yevropa madaniyat, ilm-fan, san'at va me'morchilik rivojlantirish bo'yicha juda katta ta'siri bo'ldi Evropa tsivilizatsiyasi tarixida haqiqiy hodisa hisoblanadi. Qadimgi Gretsiya sazovor joylar - ko'p hashamatli ibodatxonalar, Akropol qoldiqlari va katta miqdorda omon chiroyli xarobalari, deb. Bugun ular dunyo bo'ylab turistlar katta miqdordagi jalb. Greklar birinchi bor badiiy ijodda insoniyatning asriy muammolarini echishga urindilar. Ular botirlik, jasorat, Vatan mehri va hur insonning qudratini ulug’ladilar, uning jismoniy go’zalligi va ma’naviy barkamolligini ifodalab, ideal, garmonik kamol topgan inson obrazini yaratishga intildilar. Buyuk Sofoklning "Tabiatda insondan kuchli zot yuq", - degan fikri davr estetikasi, dunyoqarashini o’zida mujassamlashtirgan. Qadimgi Gretsiyada faoliyatli, davlat manfaatini o’z manfaatidan ustun qo’yadigan insonni ulug’ladilar. Irodali, Vatanni sevadigan va uning uchun kurasha oladigan inson obrazini ideal inson, deb bildilar.